Principe
Een bedrijfsriolering is een (meestal ondergrondse) constructie voor de afvoer van afvalwater op een bedrijfsterrein naar een openbaar riool of een andere constructie voor de inzameling en het transport van afvalwater, inclusief alle daarbij horende verbindingen, putten en overige constructies (InfoMil, 2001). Aandachtspunten voor de aanleg van een bedrijfsriolering zijn terug te vinden in de fiche ‘Aanleg van afwatering en riolering’.
Het is niet zo dat afwateringen en rioleringen in perfecte staat blijven nadat ze zijn aangelegd. Doorheen de jaren zijn ze onderhevig aan verschillende invloeden (slijtage, corrosie, verzakkingen, enz.) die zorgen voor aantasting en, als gevolg daarvan, eventuele lekken naar de bodem. Indien een lek ontstaat, duurt het vaak erg lang alvorens deze wordt opgemerkt (ondergronds, buiten het gezichtsveld), wat maakt dat de omvang van dergelijke verontreiniging erg groot kan worden. Bedrijfsrioleringen vragen dus een gepast onderhoud, regelmatige (bedrijfsinterne) controles en vakkundige inspecties om eventuele problemen vroegtijdig te kunnen vaststellen. Hierbij is ook het toezien op een correct gebruik van de riolering belangrijk, ofwel ervoor zorgen dat enkel de juiste afvalwaterstromen in de riolering terecht komen.
Onderhoud
Een afwatering en riolering is bij voorkeur zodanig ontworpen dat bij een juist gebruik weinig tot geen onderhoud nodig is. Helaas is dit in de praktijk vaak anders.
Ontstoppen en vrijmaken van rioolleidingen
 |
|
Figuur 1 - Rioolontstopping (bron: http://www.rioolservice-breda.nl/ - 2017)
|
Een groot probleem bij rioleringen is de aanwezigheid van vaste stoffen en chemicaliën in het afvalwater, die zich vervolgens afzetten aan de leidingswanden. Het gevolg zijn steeds smaller wordende leidingen en een verlaagde doorstroom van het afvalwater. Op een bepaald moment kan de leiding volledig opstoppen, zodat de doorstroming volledig stopt en het water niet meer weg kan. Dit water kan overstromen en mogelijk plaatsen bereiken waar het in de bodem kan. Daarnaast kunnen agressieve stoffen uit het afvalwater inwerken op de leidingswanden en lekken veroorzaken. Er zijn verschillende technieken voorhanden om leidingen vrij te maken die gedeeltelijk of volledig opgestopt zijn. Eén van de meest doeltreffende (en eenvoudigste) technieken voor het ontstoppen van rioleringen is water onder druk doorheen de leidingen spuiten. In vele gevallen volstaat een eenvoudige reinigingsset, vergelijkbaar met een hogedrukreiniger (zie Figuur 1). Grotere rioolstelsels (of zwaardere vervuilingen) vragen professioneel materiaal, zoals spuit- en vacuümwagens, die werken met speciale spuitkoppen voor verschillende types van vervuiling. Ook ijzerdraden kunnen van pas komen. Bij hardnekkige of steeds terugkerende verstoppingen voert men best een inspectie uit. Let wel: afhankelijk van het interne rioolbeheer kan gekozen worden om rioolleidingen pas te ontstoppen of vrij te maken na een inspectie. Het bedrijf kan zelf kiezen welke volgorde het toepast (zie “Inspecties”).
Niet enkel rioolleidingen moeten vrijgehouden worden van vaste stoffen en chemicaliën. Ook afvoergoten, (schrob)putten, kolken en opvangputten moeten een goede doorstroom garanderen en moeten regelmatig geruimd worden. Dit is echter veel gemakkelijker dan bij (ondergrondse) rioolleidingen. Een regelmatige (visuele) controle (zie inspectie) door werknemers volstaat meestal om opstoppingen en vervuiling op te sporen. Water in kolken en putten duidt bijvoorbeeld op een opstopping ergens in het rioolsysteem. De roosters, goten en reservoirs kunnen vervolgens gemakkelijk vrijgemaakt worden. Een periodieke controle kan opgenomen worden in het rioolbeheer van een bedrijf.
Bescherming van afwatering en riolering
Naast het vrijhouden van rioolleidingen en afwatering is het de verantwoordelijkheid van een bedrijf om ervoor te zorgen dat deze voldoende beschermd worden tegen beschadiging.
 |
| Figuur 2 - Rioolverzakking (bron: http://www.cpzriooltechniek.nl/ - 2017) |
Een instabiele bodem kan verzakkingen veroorzaken, wat een oorzaak is van beschadigingen en opstoppingen (maar ook kan duiden op reeds bestaande lekken). Bij de aanleg van een rioolstelsel wordt hier rekening mee gehouden, maar een bodem kan doorheen de jaren sterk veranderen. Een te losse ondergrond wordt best verstevigd/opgevuld (bv. door injectie met kunsthars of -schuim) of een te natte ondergrond (gecontroleerd) gedraineerd.
Dichtheidstesten
 |
|
Figuur 4 - Dichtheidstesten (bron: http://www.testo.com/ – 2017)
|
Afvoerleidingen voor de afvoer van afvalwater dienen vloeistofdicht te zijn. Bij de aanleg van nieuwe leidingen worden ze onderworpen aan dichtheidstesten, maar het is ook mogelijk om de afvoerleidingen regelmatig (of bij vermoedelijke lekken) te testen op dichtheid. Dit kan met water, lucht en rook. Bij deze dichtheidstesten worden afgebakende delen (locatiespecifiek werken) van de riolering opgedrukt met het gekozen medium en getest (drukmetingen) op eventuele verliezen. Initieel werden vooral waterdichtheidstesten gebruikt (Poelmans, z.j.). Tegenwoordig wordt vooral geopteerd voor luchtdichtheidstesten, aangezien ze geen water verspillen en het zuiveringsproces niet verstoren. Rooktesten zijn dan weer nuttig bij geurproblemen (“zichtbare lekken”).
Inspecties
Zoals eerder vermeld kan een bedrijf ervoor kiezen om op regelmatige basis inspecties uit te voeren met als doel lekken of onregelmatigheden op te sporen, of het kan ervoor kiezen enkel inspecties uit te voeren bij het vermoeden van lekken of onregelmatigheden. Dit is afhankelijk van het gekozen rioolbeheer.
Inspectie van afwatering is relatief eenvoudig, want goed bereikbaar en (meestal) zichtbaar. Bij de rioolleidingen is dit moeilijker. Het grootste deel is immers niet zichtbaar. Daarvoor zijn speciale camerasystemen ontwikkeld (zie Figuur 5), die worden ingezet om een duidelijk beeld te geven van de huidige toestand van de rioolleidingen. Daarnaast kunnen complexe camerasystemen een volledig beeld schetsen van de toestand waarin de riolering verkeert, zowel eenvoudig als in 3D (Poelmans, 2013).
Dergelijke inspecties (indirect, direct of stationair) zijn van groot belang bij een correct rioolbeheer en zijn vaak de enige methode om de toestand van een riolering op te volgen en problemen te beoordelen.
Herstellingen
 |
|
Figuur 6 - Kousmethode (Bron: http://brokensewerpipechicago.com/ – 2017)
|
In het geval van kleine beschadigingen of lekken zijn er eenvoudige methodes voorhanden om deze te herstellen. Een populaire methode is de kousmethode (zie Figuur 6), waarbij een gekozen kous (polyester of glasvezel) wordt geïmpregneerd met een kunsthars. De kous wordt vervolgens ingebracht in het te herstellen riooldeel (afgesloten en schoongemaakt) en door middel van water- of luchtdruk tegen de wand genesteld. Door behandeling met UV-licht of door verwarming met stoom (of warm water) hardt de kunsthars tenslotte uit. Een andere methode is het behandelen van de beschadigde oppervlakte met speciale mortels of coatings (spraytechniek). In het geval van grote beschadigingen of lekken zijn dergelijke herstellingen niet voldoende en moet de riolering opengebroken worden.
Voor- en nadelen
Een gericht onderhoud en regelmatige inspecties hebben als groot voordeel dat ze de levensduur en de kwaliteit van het rioolnet significant verhogen. Dit vermindert het risico op bodemverontreiniging significant.
Kostprijzen
Kostprijzen zijn zeer afhankelijk van verschillende factoren, maar zijn niet significant hoog voor onderhoudsmaatregelen. Het vrijmaken van eenvoudige ontstoppingen kost al gauw minder dan 100 euro, wat snel oploopt bij de inzet van spuit- en vacuümwagens. Bij dichtheidsmetingen is het gebruik van lucht (veel) goedkoper dan water en rook.
Omdat inspecties hoogtechnologisch instrumenten vereisen, zijn ze veel duurder. De kostprijs van complexe 3D-scans kan oplopen tot (tien)duizenden euro’s.
De kosten voor het treffen van bodembeschermende maatregelen moeten afgewogen worden tegen de vaak zeer hoge kosten voor sanering van bodemverontreiniging die kan optreden als er geen bodembeschermende maatregelen worden genomen.
Milieu-aspecten
Onderhoud en inspecties van afwatering en riolering zorgt voor sterke reductie van het risico op bodemverontreiniging. De constructies gaan langer mee en lekken/beschadigingen worden sneller opgespoord.
Bij dichtheidstesten wordt bij voorkeur geopteerd voor luchtdichtheidsmetingen, aangezien deze geen water verspillen. Ook bij het vrijmaken van opstoppingen is er enig waterverbruik.
Tijdens onderhoudswerken en inspecties kunnen geuren vrijkomen.
Referenties
InfoMil (2001). NRB Deel B2 - Vloeistofdichte voorzieningen
Poelmans, F. (2013). Kwaliteit van rioolnetten: Deel 1 – Visuele rioolinspectie. Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW)
Poelmans, F. (z.j.) Dichtheidstesten van riolering door middel van lucht en water volgens NBN en 1610 en SB 250v2.1. Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW).