1.1. Definitie
Vloerbedekking is een prefab product op rol of als tegel, dat gebruikt kan worden om vloeren te bedekken van muur tot muur (EN 12466). Het kan uit verschillende materialen bestaan. In deze fiche worden gefocust op afgedankte kunststof vloerbedekkingsmaterialen (vinyl, linoleum, balatum), tapijt(tegels) en laminaat.
De afvalstromen van vloerbedekkingsmateriaal zijn grotendeels afkomstig van afbraakwerken (sloopafval). Daarnaast ontstaat ook snijafval na het aanbrengen van nieuwe vloerbedekking.
Aangezien er geen selectieve inzameling voor afgedankt vloerbedekkingsmateriaal is, zijn de cijfers voor de evolutie van het volume van afgedankt vloerbedekkingsmateriaal voornamelijk verwerkt in deze voor bouw- en sloopafval (fracties: kunststoffen, hout en textiel).
1.2. Types vloerbedekkingsmateriaal
Onderscheid tussen verschillende types vloerbedekkingsmaterialen volgens de veiligheids-, energiebesparings-, en gezondheidsnorm (EN14041):
- Elastische (resilient) vloerbekleding, vervaardigd uit kunststof, linoleum, kurk of rubber
- Textiel vloerbekleding
- Laminaat vloerbekleding
1.2.1. Elastische vloerbedekkingsmaterialen
Balatum is een merknaam voor het viltzeil dat in de eerste helft van de 20ste eeuw gebruikt werd als vloerbedekking. Het is een “glad en glanzend vloerbedekkingsmateriaal dat bestaat uit vilt, gedrenkt in bitumen en guttapercha" (ANW, s.d.). Gutta-percha is een natuurlijk hars afkomstig van de gelijknamige boomsoort.
Linoleum is vloerbedekking waarbij 'linoleumstof' op een jute onderlaag is aangebracht. Dit linoleumstof bestaat uit geoxideerde lijnolie, natuurlijke hars, gommen, kalksteen, hout- en/of kurkmeel en kleurstof (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, 2024). Linoleum wordt voornamelijk gebruikt in kantoren, winkels en andere bedrijfspanden (Bodemrichtlijn, 2011).
PVC-vloerbedekking is opgebouwd uit meerdere lagen: de onderlaag of rug, een beschermende glasvezellaag, de tekening en de toplaag (Livios, 2013). De toplaag wordt geproduceerd met PVC als bindmateriaal (EN14041). De rug kan uit verschillende materialen bestaan (bv. jute, polyestervilt, PVC, kurk). PVC-vloerbedekkingsmateriaal krijgt vaak de benaming 'vinyl' of Novilon®.
Asbest in of onder kunststof vloerbedekkingsmateriaal
In de jaren 70 en het begin van de jaren 80 was er vinylvloerbedekking (zoals vinylzeil of -tegels) op de markt met een laag asbestvilt of -karton (DG Leefmilieu, 2006; Informatiepunt Leefomgeving, 2021). Soms werd zelfs asbest verwerkt in de vinyltegels zelf. Vastgelijmde asbesthoudende vloerbedekking wordt vaak niet verwijderd, maar bedekt met nieuwe vloerbedekking (Bodemrichtlijn, 2011).
Voor meer info over asbesthoudend afval, zie afvalstroomfiche asbesthoudend afval.
Op de Europese afvalstoffenlijst EURAL, staat bij code 17 09 02 vloerbedekking waarin pcb (polychloorbifenyl)-houdend hars in is verwerkt.
1.2.2. Textiel vloerbekleding (tapijt)
Tapijt wordt als volgt gedefinieerd door Centexbel (n.d.): "Een tapijt is een textiele vloerbedekking die bestaat uit een bovenlaag van poolvezels die doorgaans zijn vastgehecht aan een onderlaag (backing). De poolvezel bestaat bijvoorbeeld uit getorste toefen die typisch thermisch behandeld werden om hun structuur te behouden. Tapijten worden geweven, getuft, geknoopt, of geproduceerd als een non-woven (bv. naaldvilt). De term wordt ook vaak gebruikt als synoniem voor vloerkleed of karpet, hoewel een vloerkleed meestal kleiner is dan de breedte/lengte van de kamer en nooit wordt verkleefd."
De afvaltechniekfiche Materiaalrecyclage: Vloerbedekking gaat verder in op de verschillende types tapijten en de recyclagemogelijkheden.
1.2.1. Laminaat vloerbekleding
Laminaat is een composiet plaatmateriaal dat uit verschillende laagjes is opgebouwd, waarbij bepaalde eigenschappen verkregen worden die met de enkelvoudig gebruikte materialen niet verkregen kunnen worden. De verschillende laagjes (meestal drie tot vier) zijn vervaardigd uit kunststof (meestal melamine en aluminiumoxide), bedrukt papier, het dragermateriaal (vezelplaat, meestal HDF of MDF) en de kunststof (melamine) onderlaag (Waarzitwatin, 2019).
Er is geen wetgeving die specifiek gericht is op afgedankt vloerbedekkingsmateriaal. Afhankelijk van in welke afvalstroom dit verwerkt is, zal wetgeving van toepassing zijn, zie afvalstroomfiches:
3.1. Inzameling
Vloerbedekkingsmaterialen die vrij zijn van asbest vallen onder de noemer van grof (huis)vuil of industrieel bedrijfsafval. Dit afval kan, wanneer de afzetter van het afval particulier is, naar het recyclage park gebracht worden. In het geval dat het industrieel bedrijfsafval (bv. sloopafval) betreft, kan het door een geregistreerd inzamelaar, afvalstoffenhandelaar of -makelaar opgehaald worden.
Indien de vloerbekleding asbest bevat of met asbesthoudende producten is vermengd, dan moet dit als gevaarlijk afval worden behandeld, getransporteerd en verwerkt.
3.2. Verwerkingsmogelijkheden per soort vloerbedekkingsmateriaal
3.2.1. Elastische vloerbedekkingsmaterialen
PVC-vloerbedekking bestaat uit verschillende lagen, waardoor het lastig te recycleren is. Het flexibel PVC-materiaal is bovendien ook zelf een samengesteld materiaal met een grote hoeveelheid weekmakers en vulstoffen.
Europese PVC-producenten hebben een vrijwillig initiatief om de keten te verduurzamen, genaamd VinylPlus. Binnen dit kader werd in de EU-27, Noorwegen, Zwitserland en het VK in 2023 118 379 ton PVC-vloerbedekking gerecycleerd (VinylPlus, 2024). Ruim 115 000 ton hiervan was echter pre-consumer afval (productieafval en snijresten). Ook PVC-afval van andere producten wordt vaak verwerkt in nieuwe vinylvloerbedekkingen.
Wanneer het vinyl verlijmd is, is het moeilijker om het te recycleren. Toch zijn er een aantal initiatieven die ook post-consumer vinylafval recycleren tot nieuw vloerbedekkingsmateriaal (AgPR, 2020; Flanders Investment & Trade, 2023).
Ook snijresten van linoleum kunnen gerecycleerd worden tot nieuw linoleum. Een Franse producent heeft bovendien een initiatief voor de recyclage van post-consumer linoleum. De jute rug wordt gescheiden van de linoleum-'pasta'. Van de pasta wordt opnieuw linoleumstof gemaakt als vulstof voor nieuwe vloerbedekking of andere producten.
3.2.2. Tapijt
Zie afvaltechniekfiche Materiaalrecyclage: Vloerbedekking
3.2.3. Laminaat
Tot nu toe wordt het meeste laminaat verbrand. Het bindmiddel in MDF- en HDF-platen maakt het moeilijk om de houtvezels te recycleren. Een Belgische laminaatproducent heeft een proces ontwikkeld onder het Horizon 2020 project CISUFLO om op basis van stoom onder hoge druk de vezels en de lijm te scheiden (CISUFLO, 2021).
- AgPR (2020). Arbeitsgemeinschaft PVC-Bodenbelag Recycling. Retrieved October 8, 2024, from https://agpr.de/en/
- ANW (n.d.). Balatum. Retrieved October 8, 2024, from http://anw.inl.nl/article/balatum.
- Bodemrichtlijn (2011). Vloerbedekking. Rijksoverheid. Retrieved October 8, 2024, from https://www.bodemrichtlijn.nl/Bibliotheek/bouwstoffen-en-afvalstoffen/vloerbedekking
- Centexbel (n.d.). Tapijt. Retrieved October 8, 2024, from https://www.centexbel.be/nl/lexicon/tapijt
- CISUFLO (2021). Pilots. Retrieved October 8, 2024, fromhttps://www.cisuflo.eu/pilots/
- Flanders Investment & Trade (2023). World-first PVC recycling for vinyl flooring in Flanders. Retrieved October 8, 2024, from https://invest.flandersinvestmentandtrade.com/en/news/world-first-pvc-recycling-vinyl-flooring-flanders
- Informatiepunt Leefomgeving (2021). Asbest in vloerbedekkingen. Retrieved October 8, 2024, from https://iplo.nl/thema/asbest/asbest-pand/bekende-toepassingen/overzicht/asbest-vloerbedekkingen/
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (2024). Linoleum (vloerbedekking). Retrieved October 8, 2024, from https://kennis.cultureelerfgoed.nl/index.php/Begrip:19dde113-2f02-45aa-9b40-58864447013b
- Vinylplus (2024). 2024 Progress Report. Reporting on 2023 activities. Retrieved October 8, 2024, from https://www.vinylplus.eu/wp-content/uploads/2024/09/VinylPlus-Progress-Report-17-09_web.pdf