1.1. Definitie
LCD is de afkorting van Liquid Crystal Display, of in het Nederlands, vloeibaar-kristalscherm. Dit platte beeldscherm met een laag energieverbruik heeft de beeldbuis begin jaren 2000 vervangen als dominate technologie voor beeldschermen. Het LCD-paneel is vaak gemonteerd op een stalen structuur en wordt langs voor- en achterkant beschermd door een kunststof behuizing.
Vloeibare kristallen zijn organische stoffen die eigenschappen hebben van zowel vaste stoffen als vloeistoffen. Bij kamertemperatuur kunnen hun moleculen in een bepaalde richting georiënteerd zijn en reageren op een elektrisch veld.
Tussen twee loodrecht op elkaar geplaatste polarisatiefilters vormen de vloeibare kristallen een helixstructuur, waardoor licht 90° gedraaid wordt en door de filters gaat. Onder invloed van een elektrisch veld richten de kristallen zich echter in de richting van het licht, waardoor dit door de filters volledig wordt geabsorbeerd.

De lichtbron bestaat uit fluorescentielampen (koude kathode fluorescentiebuis, CCFL) of, bij moderne LCD's, uit LED's. Fluorescentielampen bevatten een kleine hoeveelheid kwik om licht te produceren.
Afgedankte LCD-schermen vallen onder de noemer van (A)EEA (afgedankte elektrische en elektronische apparatuur). LCD-schermen zijn meer bepaald een voorbeeld van schadelijke onderdelen van (A)EEA. (A)EEA valt door de aanwezigheid van LCD-schermen en soortgelijke schadelijke onderdelen onder de noemer van gevaarlijk afval. (A)EEA moet verplicht gedepollueerd en gedemonteerd worden door vergunde verwerkers. De verschillende afvalstromen die na depollutie en demontage ontstaan dienen verder gerecycleerd te worden. Meer informatie hieromtrent is terug te vinden in de afvalstroomfiche van (A)EEA.
1.2. Hoeveelheden
Recupel beschikt niet over specifiek cijfermateriaal m.b.t. de ingezamelde LCD-schermen. De LCD-schermen behoort tot de stroom Flat Panel Displays (FPD). FPD is de stroom van de monitoren waarin, naast afgedankte LCD-schermen, ook afgedankte plasma en LED-schermen te vinden zijn.
De meeste afgedankte toestellen met LED-schermen horen ofwel tot AEEA categorie 2: Schermen, monitors en apparatuur met schermen die een oppervlakte hebben van meer dan 100 cm² of tot categorie 6: Kleine IT- en telecommunicatieapparatuur. Tabel 1 geeft de hoeveelheid ingezamelde televisies en monitoren weer die bij Recupel werden geregistreerd tussen 2019 en 2023.
2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |
---|---|---|---|---|---|
volume (ton) | 12 024 | 11 330 | 10 921 | 9 571 | 9 183 |
eenheden | 849 595 | 780 985 | 754 743 | 766 036 | 828 249 |
De belangrijkste wetgeving voor deze stroom zijn terug te vinden in de afvalstroomfiche van AEEA. Hieronder staan enkele specifieke bepalingen voor LCD-schermen.
2.1. Vlaamse wetgeving
2.1.1. VLAREM II
Artikel 5.2.2.5bis.1. (de 'depollutieplicht') stelt o.a. de verplichting op om LCD-schermen met een oppervlak van meer dan 100 cm² selectief te demonteren en in te zamelen voor recyclage of verwijdering in een daartoe verplichte inrichting. Bij gasontladingslampen wordt het kwik afgezonderd.
2.1.2. VLAREMA
Volgende doelstellingen (Artikel 3.4.4.7.) gelden voor categorie 2 AEEA (schermen en monitoren > 100 cm²):
- 80 % wordt nuttig toegepast;
- 70 % wordt voorbereid voor hergebruik en gerecycleerd;
Ingezamelde beeldschermen dienen in intacte toestand opgeslagen te worden (Artikel 5.2.5.2.).
2.2. Europese wetgeving
2.2.1. Richtlijn gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur
De richtlijn 2011/65/EU beperkt het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen in EEA. Bijlage II vermeldt de stoffen waarvoor maximumconcentraties gelden bij het in de handel brengen, het hergebruik, het aanpassen van functionele aspecten of het verbeteren van de capaciteit.
Bijvoorbeeld:
- Lood: 0,1%
- Kwik: 0,1%
Een aantal toepassingen, opgelijst in bijlage III, zijn vrijgesteld van deze beperking. Controleer bijlage III voor laatste stand van zaken.
Bijvoorbeeld:
Vrijstelling | vrijstelling tot max. | Werkingssfeer en toepassingsdata | |
3 | Kwik in fluorescentielampen met koude kathode en externe fluorescentielampen (CCFL en EEFL) voor bijzondere doeleinden in EEA die vóór 24 februari 2022 met niet meer dan (per lamp): | ||
3a | korte lampen (≤ 500 mm): | 3,5 mg | vervalt op 24 februari 2025 |
3b | middelgrote lampen (> 500 mm en ≤ 1500mm): | 5 mg | Vervalt op 24 februari 2025 |
3c | lange lampen (> 1500mm) | 13 mg | Vervalt op 24 februari 2025 |
5b | Lood in glas van fluorescentiebuizen | 0,2 massa% | - |
31 | Lood in soldeermateriaal in kwikvrije platte fluorescerende lampen (die bijv. worden gebruikt in LCD-schermen, designverlichting of industriële verlichting | - | - |
2.2.2. Richtlijn AEEA
De minimale streefcijfers voor nuttige toepassing (Artikel 11 en bijlage V) zijn omgezet in VLAREMA.
De depollutieplicht (Artikel 8, lid 2 en bijlage VII) is omgezet in VLAREM II.
3.1. Inzameling
Afgedankte televisies, monitoren en andere apparaten met LCD-schermen worden net als andere AEEA voornamelijk opgehaald door Recupel of hun partners. Vervolgens worden deze apparaten in boxpaletten afgevoerd naar vergunde verwerkers.
3.2. Depollutie en ontmanteling
Het LCD-paneel wordt bij vergunde verwerkers manueel verwijderd uit het apparaat. Omdat dit erg fragiel is, worden hiervoor vaak veel schroeven gebruikt. Hierdoor is de ontmanteling soms erg arbeidsintensief (3-4 per uur volgens WEEE-forum, 2024). Vervolgens moeten de backlights verwijderd worden. Het aantal lampen en de configuratie is voor elk apparaat verschillend, wat de demontage moeilijk kan maken en de kans op schade en lekkage van kwik vergroot. Een spin-off van de Universiteit van Limerick, Ierland heeft met steun van de Europese Innovation Council een geautomatiseerde depollutiemachine ontwikkeld om LCD en andere flat panel displays te depollueren (EIC, 2023). Deze machine zou 60-80 schermen per uur kunnen depollueren. Een actief kool filter verwijdert de kwikdampen. Sinds 2017 is een Vlaamse verwerker van LCD- en andere schermen ook vergund voor een dergelijke installatie
Apparaten waarbij het LCD-paneel verwijderd is bij een vergunde verwerker, kunnen zoals andere AEEA verwerkt worden.
- EIC (2023). Stories: EIC company Votechnik is cooperating with KMK Metals Recycling to handle hazardous waste materials. European Innovation Council. Retrieved October 8, 2024, from https://eic.eismea.eu/community/stories/stories-eic-company-votechnik-cooperating-kmk-metals-recycling-handle-hazardous-waste
- Goodship, V., Stevels, A. & Huisman, J. (2019). Waste Electrical and Electronic Equipment (WEEE) Handbook. 2nd Edition. Elsevier. https://shop.elsevier.com/books/waste-electrical-and-electronic-equipment-weee-handbook/goodship/978-0-08-102158-3
- Recupel (2024). Jaarverslag 2023. https://jaarverslag.recupel.be/wp-content/uploads/2024/06/Recupel_Jaarverslag_NL_2023.pdf
- Weeeforum (2024). ReVolv. Automated recycling of LCD screens. Retrieved October 8, 2024, from https://weee-forum.org/projects-campaigns/revolv/