1.1. Inleiding
Gipsafval kan afkomstig zijn van productieafval van de gipsindustrie, werf- en snijafval, sloopafval of gips dat uit een sorteer- of breekinstallatie van bouw- en sloopafval werd verwijderd. De Belgische gipsindustrie is actief in de recyclage en omzetting van alle soorten gipsafval naar primaire grondstof. Alle productieafval van de gipsindustrie zelf wordt onmiddellijk gerecycleerd. Ongeveer 15% van het gerecycleerde gips is afkomstig van werf- en sloopafval. Gipsproducten worden echter steeds meer gebruikt in de bouwsector, waardoor men ze in de toekomst dus ook meer zal aantreffen in het bouwafval.
Diverse afvalsorteerders en containerdiensten zamelen gipsplaten van bouw- en sloopwerven afzonderlijk in. Voldoende zuiver gipsplatenafval kan worden afgevoerd naar een gespecialiseerde recyclage-installatie, waar het gips van het papier wordt gescheiden. Van het gips maakt men gipspoeder en vervolgens nieuwe gipskartonplaten. De papierresten gaan naar papierproducenten. De recyclagetechniek staat op punt voor voldoende zuiver gipskartonafval (OVAM, 2012). Op 12 oktober 2009 sloot de OVAM een vrijwillige samenwerkingsovereenkomst (het 'gipsconvenant') met gipsproducenten en gipsverwerkers om de materiaalkringloop van gips te sluiten.
Selectieve afbraak, scheiding van de verschillende afvalstromen, afzonderlijk transporteren, selecteren en sorteren zijn een absolute voorwaarde om te komen tot een maximaal rendement in het finale recyclageproces. Het aangeboden materiaal zal wel moeten voldoen aan duidelijk bepaalde criteria bij aanbieding in de recyclage-eenheid, nl. het gipsafval:
- moet asbestvrij zijn
- mag bestaan uit (ook brand- of waterwerende) gipskartonplaten
- mag ook bestaan uit gipstegels, –blokken of –pleisters
- mag geen pleister met kalk of paardenhaar bevatten
- mag niet bekleed zijn met isolatie of andere materialen zoals aluminium, laminaat, vinyl, lood
- mag droog of nat zijn
- mag nog spijkers of schroeven bevatten
- mag geverfd zijn
- mag geen resten van cellenbeton of silicaatzandsteen bevatten
- moet vrij zijn van cementplaten
- moet voldoende zuiver zijn en dus afzonderlijk gesloopt of gedemonteerd zijn
1.2. Werkingsprincipe
Tijdens het recyclageproces worden in eerste instantie verontreinigingen of grote stukken manueel verwijderd of eventueel via mechanische screening. Het papier (15,2%) en ferrometaal (0,02%) wordt vervolgens van de gipsplaat (84%) gescheiden (Cristóbal García et al., 2024). Vervolgens zijn er verschillende recyclagemogelijkheden. Zowel het papier als het gips wordt meestal vermalen. Het gipspoeder wordt gebruikt als grondstof voor nieuwe gipsplaten. Deze recyclage bestaat uit een cyclus van calcinatie en rehydratatie. Andere recyclagemogelijkheden zijn de productie van een additief voor cementproductie, de behandeling van RWZI-slib voor het gebruik in de landbouw, of voor rechtstreeks gebruik als bodemverbeteraar in de landbouw (Cristóbal García et al., 2024).
Het papier kan worden afgevoerd naar en gerecycleerd in de papierindustrie.
De belangrijkste emissie bij de recyclage van gips is de vorming van stof, voornamelijk tijdens het vermalen van het gips tot gipspoeder. De productie van afval of afvalwater is verwaarloosbaar.
Om de emissie van stof tegen te gaan kan er gebruik gemaakt worden van stoffilters. Voor andere stofmaatregelen verwijzen we naar de stoffiches van EMIS.
Doordat het gipsafval opnieuw als grondstof voor nieuwe gipsplaten wordt ingezet, worden er kosten bespaard.
Volgens een Environmental Life Cycle Costing (ELCC) analyse uitgevoerd door het JRC in opdracht van de Europese Commissie (Cristóbal García et al., 2024) ligt de kost voor de recyclage van gips (tussen 50-100 euro/ton) hoger dan de kost om het gips te storten (ongeveer 50 euro/ton), rekening houdend met een storttarief van 19 euro/ton.
- BLGV (n.d.). Gips 100% recycleerbaar. Belgisch Luxemburgse Gips Vereniging. https://www.eurogypsum.org/wp-content/uploads/2015/05/BrochurerecyclingNL.pdf
- Cristóbal García, J., Caro, D., Foster, G., Pristerà, G., Gallo, F. & Tonini, D. (2024). Techno-economic and environmental assessment of construction and demolition waste management in the European Union. Status quo and prospective potential. Joint Research Centre. https://dx.doi.org/10.2760/721895
- OVAM (2012). Recyclage van specifieke bouwafvalstromen. https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/12425
- OVAM (2013). Materiaalbewust bouwen in kringlopen 2014-2020. https://www.vlaanderen.be/publicaties/materiaalbewust-bouwen-in-kringlopen
- OVAM (2024). VISUM karakteriseren van recyclagetrajecten van niet-steenachtige bouwmaterialen en bepalen van optimalisatiemogelijkheden. Buildwise, Tracimat & VITO. https://www.tracimat.be/editor/files/2024/08/VISUM_Eindrapport_15062024_1.pdf