1.1. Definitie
Pmd-afval omvat het afval van alle plastic en metalen verpakkingen en drankkartons bestemd voor gebruik door huishoudens of vergelijkbaar bedrijfsmatig gebruik, behalve klein gevaarlijk afval en geëxpandeerde polystyreen verpakkingen voor non-food toepassingen (VLAREMA Art. 1.2.1. §2 67°). Tot 2019 mocht het pmd-afval enkel plastic flessen en flacons bevatten. Maar tussen 2019 en 2020 hebben gradueel de intercommunales de sorteerregels uitgebreid (de 'nieuwe blauwe zak' of 'P+MD'), waardoor ook andere plastiek verpakkingen, folies en zakken tot het pmd-afval behoren. Met het wijzigingsbesluit van 2 juli 2021 werd deze uitbreiding ook in de VLAREMA-definitie aangepast.
Volgende verpakkingen behoren niet tot het pmd-afval :
- verpakkingen groter dan 8 liter;
- verpakkingen voor industrieel gebruik (bv. plastic grondstofzakken) en wikkelfolie voor palletten;
- verpakkingen van motorolie en smeermiddelen, pesticides, brandstoffen, lijmen, verven, vernissen en tubes voor siliconen;
- verpakkingen met een kindveilige dop;
- verpakkingen die giftige producten (GHS06) of producten die op lange termijn gezondheidsgevaarlijk (GHS08) zijn, bevat hebben;
- gasflessen;
- Verpakkingen die bestaan uit een combinatie van materialen die niet gescheiden kunnen worden.
1.2. Hoeveelheden
De OVAM publiceert de hoeveelheid huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval op basis van de rapportage door afvalinzamelaars en -verwerkers. Door de geleidelijke uitbreiding van de sorteerregels is de hoeveelheid ingezamelde kunststofverpakkingen en zakken sterk gestegen, van ongeveer 46 kton in 2018 tot 95 kton in 2022 (zie figuur 1). In totaal werd 162 kton pmd-afval ingezameld in 2022 (OVAM, 2023).

Fost Plus ondersteund ook bedrijven om aan de selectieve inzamelingsplicht in Vlaanderen (sinds 1 juli 2013), Brussel (sinds 2014) en Wallonië (sinds 2016) te voldoen. Sinds de verplichting is de selectieve inzameling van pmd-afval bij Belgische bedrijven toegenomen van 2100 ton in 2013 tot 24 000 ton in 2022 (Fost Plus, 2015, 2022, 2023).
2.1. Vlaamse wetgeving
2.1.1. VLAREMA
Papier- en kartonafval uit bedrijfsafval (Art. 4.3.2.) en huishoudelijk afval (Art. 4.3.1.) moet apart ingezameld worden. Storten (Art. 4.5.1. 1°) en verbranden (Art. 4.5.2. §1 1°) van afzonderlijk ingezamelde afvalstromen is verboden.
2.1.2. VLAREM
Bescherming van het leefmilieu tegen verontreiniging tijdens het productie/verwerkingsproces wordt geregeld door de VLAREM-wetgeving. Voor verwerkers van oud papier/karton zijn onder andere hoofdstuk 5.2 van VLAREM II belangrijk. Subafdeling 5.2.2.4 legt voorwaarden op inzake de opslag en behandeling van ongevaarlijke vaste afvalstoffen, waaronder selectief ingezameld pmd-afval.
2.2. Federale wetgeving
2.2.1. Interregionaal Samenwerkingsakkoord Verpakkingsafval, 4 november 2008
Dit akkoord regelt de preventie en het beheer van verpakkingsafval in de drie Belgische Gewesten. Vanaf 2010 dient 85% van het bedrijfsmatig verpakkingsafval nuttig toegepast en 80 % gerecycleerd. Voor huishoudelijk verpakkingsafval zijn de geldende percentages sinds 2009 respectievelijk 90 en 80%. De volgende specifieke minimale recyclagepercentages voor materialen in verpakkingen bedragen:
• 60 w% voor drankkartons;
• 50 w% voor metalen;
• 30 w% voor kunststoffen, waarbij uitsluitend materiaal wordt meegeteld dat tot kunststoffen wordt gerecycleerd;
De verpakkingsverantwoordelijken moeten de kosten van inzameling, nuttige toepassing en verwijdering van het verpakkingsafval dragen en zijn daartoe onderworpen aan een terugnameplicht. Fost Plus organiseert als erkend beheersorganisme de inzameling en verwerking van huishoudelijke verpakkingen in samenwerking met de gemeentes/intercommunales, Valipac doet dit voor bedrijfsmatige verpakkingen. De Interregionale Verpakkingscommissie (IVC/CIE) volgt de uitvoering van de wetgeving op. Indien de verpakkingsverantwoordelijke zelf de terugnameplicht wil uitvoeren dan dient hij dit te melden aan de IVC.
2.3. Europese wetgeving
2.3.1. Kaderrichtlijn Afvalstoffen
De richtlijn 2008/98/EG vormt een wettelijk kader voor het afvalmanagement en de preventie van (de schadelijke effecten van) de afvalproductie in de EU. Voor pmd-afval zijn volgende bepalingen uit artikel 11 relevant:
- vanaf 2015 moeten plastic en metalen verpakkingen gescheiden ingezameld worden;
- vanaf 2020 dient de voorbereiding voor hergebruik en recycling van ten minste papier- metaal-, plastic- en glasafval afkomstig van huishoudelijke en vergelijkbare bronnen, in het totaal minimaal in 50 w% te bedragen;
- tegen 2025 dient de voorbereiding voor hergebruik en recycling van stedelijk afval verhoogd te worden to minstens 55 w%, tegen 2030 60 w% en tegen 2035 65 w%. Een lidstaat kan een termijnverlenging voor deze doelstellingen vragen van maximaal 5 jaar, op basis van artikel 11 §3.
2.3.2. Richtlijn verpakkingen en verpakkingsafval
De Richtlijn 94/62/EC legt maatregelen op om de productie van verpakkingsafval te beperken en recycling, hergebruik en andere vormen van nuttige toepassing te promoten. Volgende minimumdoelstellingen voor de recyclage van verpakkingen worden opgelegd aan de lidstaten:
HUIDIGE DOELSTELLING (%) | TEGEN 2025 (%) | TEGEN 2030 (%) | |
---|---|---|---|
Alle verpakkingen | 55 | 65 | 70 |
Plastic | 25 | 50 | 55 |
Ferrometaal | 50 (incl. aluminium) | 70 | 80 |
Aluminium | - | 50 | 60 |
3.1. Inzameling
De PMD-fractie wordt sinds begin jaren ’90 selectief ingezameld, eerst enkel in een beperkt aantal gemeenten, later, zoals op heden, in elke gemeente (OVAM, 2013). De aanleiding hiertoe was de invoering van de terugnameplicht. Er geldt in Vlaanderen geen minimumdrempel, de verplichting geldt voor alle bedrijven.
Fost Plus zorgt voor haar leden voor de uitvoering van de terugnameplicht van verpakkingsafval (PMD, papier en karton en glasafval) van huishoudelijke oorsprong. Voor de inzameling van verpakkingsafval werkt Fost Plus samen met de gemeenten/intercommunales. De bedrijven die lid zijn van Fost Plus betalen een bijdrage die afhankelijk is van de hoeveelheid en het soort verpakkingen dat op de markt wordt gebracht. Met deze middelen wordt de inzameling en de verwerking gefinancierd.
Valipac staat in voor de uitvoering van de terugnameplicht van verpakkingsafval van bedrijfsmatige oorsprong (bv. wikkelfolie voor paletten en grondstofzakken). Via allerlei instrumenten (ondermeer recyclagepremies) stimuleert Valipac de selectieve inzameling en recyclage van verpakkingsafval.
De uitvoering van de wetgeving wordt opgevolgd door de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC).
Bedrijven hebben eveneens de mogelijkheid om de terugnameplicht zelf uit te voeren. In de meeste gevallen werken de bedrijven samen met bovenvermelde organisaties.
Tips voor de keuze, opstelling, aankoop, … van PMD-afvalbakken en communicatiemateriaal is terug te vinden op de website:
https://www.fostplus.be/nl/sorteren/buitenshuis-sorteren/sorteren-op-kantoor
Ook volgende site van Valipac biedt informatie over de selectieve inzameling voor KMO's en andere bedrijven:
https://iksorteerinmijnbedrijf.be/
De ophaling van PMD dat afkomstig is van bedrijven gebeurt door daartoe vergunde IHM's.
Als de hoeveelheid PMD bij een bedrijf vergelijkbaar is met dat van een huishouden (maximaal 4 pmd-zakken van 60 liter) en het bedrijf op de weg ligt van de huishoudelijke inzamelronde, mag het bedrijf in veel gemeenten het pmd-afval hiermee meegeven. PMD-afval wordt in de meeste gemeenten tweewekelijks opgehaald (Vlaamse Overheid, 2014).
In het andere geval maakt het bedrijf in kwestie afspraken met de erkende afvalophaler van zijn/haar keuze omtrent de inzamelfrequentie, kosten, volumes, containers… Men kan er ook terecht voor advies op maat.
3.2. Verwerking
Opgehaald PMD-afval wordt getransporteerd naar een sorteercentrum waar het gesorteerd wordt in verschillende fracties (Verschillende types plastics, staal, aluminium en drankkartons). Deze uitgesorteerde fracties worden daarna bij de verwerkers gerecycleerd. In Vlaanderen zijn net als in Wallonië drie sorteercentra voor PMD (Fost Plus, 2024a). Daarnaast werkt Fost Plus samen met vijf Vlaamse en twee Waalse recyclagepartners, vijf voor de verwerking van staal en aluminium en twee voor de verwerking van kunststoffen (Fost Plus, 2024b). Net geen 20% van het verpakkingsafval (incl. papier en karton en glasafval) wordt in de buurlanden verwerkt (Fost Plus, 2021).
Het sorteerproces kan als volgt verlopen (Indaver, 2023).
- Na de geautomatiseerde zakkenopener volgt een eerste scheiding met een trommelzeef
- Uit de kleinste fractie worden staal en aluminium uitgesorteerd met magneten en wervelstroomscheiders
- Windzifters scheiden de lichte plastic folies van het harde verpakkingsafval
- Met optische scheidingstechnieken worden de folies verder ingedeeld in verschillende soorten (PE en andere folies)
- Twee parallelle sorteerlijnen scheiden de zwaardere verpakkingen in verschillende fracties. De lijnen maken gebruik van magneten, wervelstroomscheiders, optische scheiders en ballistische scheiders.
In een filmpje toont Indaver het voormelde proces.
Fost Plus geeft op haar website eveneens een duidelijk overzicht (incl. videofragmenten) van hoe het recyclageproces van de verschillende fracties uit PMD-afval gebeurt:
In 2022 werd 95% van de huishoudelijke verpakkingen die in België op de markt komen gerecycleerd (Fost Plus, 2023). Volgens de nieuwe Europese berekeningsmethode ligt het recyclagepercentage voor:
- ferrometalen op 105%;
- aluminium op 94%;
- plastics op 61%;
- drankkartons op 70%.
Percentages hoger dan 100% zijn mogelijk omdat de gerecycleerde hoeveelheden ook ingezamelde verpakkingen bevatten die produceten die geen lid zijn van Fost Plus op de markt hebben gebracht en die door consumenten in het buitenland werden aangekocht.
- Fost Plus (2015). Jaarverslag 2014. Brussel.
- Fost Plus (2021, July 18). Recyclage in België. Retrieved May 27, 2024, from https://www.fostplus.be/nl/recycleren/recyclage-in-belgie
- Fost Plus (2022, August 29). PMD Bedrijven. Retrieved May 27, 2024, from https://www.fostplus.be/nl/projecten/pmd-bedrijven
- Fost Plus (2023). Activiteitenverslag 2022. https://com.fostplus.be/swfiles/files/221474_Fost-Plus_Activiteitenverslag-2022-pdf_NL_v3.pdf
- Fost Plus (2024a). PMD sorteercentra v5.2024. Retrieved May 27, 2024, from https://www.fostplus.be/nl/recycleren/recyclage-in-belgie
- Fost Plus (2024b). Recyclagepartners v5.2024. Retrieved May 27, 2024, from https://www.fostplus.be/nl/recycleren/recyclage-in-belgie
- Indaver (2023, August 14). PMD België. Retrieved May 27, 2024, from https://indaver.com/nl/expertise/terugwinning-van-materialen-uit-afval/pmd
- OVAM (2013). Inventarisatie huishoudelijke afvalstoffen 2012. https://publicaties.vlaanderen.be/view-file/39735
- OVAM (2023). Cijfers huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval. Retrieved May 27, 2024, from https://ovam.vlaanderen.be/cijfers-huishoudelijk-afval-en-gelijkaardig-bedrijfsafval
- Vlaamse Overheid (2014). Sortering en ophaling van pmd-afval in bedrijven. Retrieved May 27, 2024, from https://www.vlaanderen.be/natuur-milieu-en-klimaat/afval/sortering-en-ophaling-van-pmd-afval-in-bedrijven