Het beslissingsondersteunend systeem voor waterbodemsaneringstechnieken (BOSS WB) maakt deel uit van het INTERREG-project 'Sullied Sediments'. Het BOSS WB is opgesteld door de VITO in opdracht van de OVAM. De OVAM is één van de Belgische partners in het Sullied Sediments-project.
Het BOSS WB is gebaseerd op de studie 'Desk-studie over beschikbare saneringstechnieken voor verontreinigde waterbodem'. Deze studie werd opgemaakt door een consortium dat bestaat uit waterbodemsaneringsexperten van het engineering- en consultancybedrijf Witteveen+Bos N.V. en de milieuaannemers DEME-DEC, Jan De Nul-Envisan en Ghent Dredging.
Het doel van deze studie, en het BOSS WB is kennisoverdracht van saneringstechnieken voor waterbodems naar Europese bodemsaneringsdeskundigen, beleidsmakers, bedrijven, waterloopbeheerders en private personen. De studie en het BOSS WB ondersteunen u bij het maken van beslissingen over het beheer, de verwijdering en de ruiming van verontreinigd sediment. Zo kan u zo kostenefficiënt en effectief mogelijk saneren en de impact van verontreinigende stoffen op het milieu zoveel mogelijk beperken.
Dit BOSS WB geeft u een overzicht van de haalbare saneringstechnieken voor waterbodems binnen specifieke randvoorwaarden. Als bepaalde saneringstechnieken niet haalbaar zijn met deze randvoorwaarden (bijvoorbeeld wanneer de timing of de saneringsdoelstelling niet kunnen worden gehaald), geeft het BOSS WB een samenvatting van de beperkende factoren waarmee u rekening moet houden.
De beschrijvingen van de technieken zijn in de vorm van technische fiches opgenomen. Deze fiches kunt u afzonderlijk raadplegen.
Waterbodemsaneringstechnieken evolueren voortdurend. De kans is dan ook groot dat er in de (nabije) toekomst nieuwe inzichten aan de studie en het BOSS worden toegevoegd. We beschouwen zowel de desk-studie als het BOSS WB als 'work in progress'.
Opbouw van het BOSS WB
De input voor het BOSS WB bestaat uit de antwoorden die u geeft op vragen over bepaalde randvoorwaarden. Het BOSS WB geeft dan een overzicht van de beschikbare en toepasbare bodemsaneringstechnieken.
De door het BOSS WB voorgestelde technieken worden gekozen op basis van:
- hun bewezen bruikbaarheid in eerdere projecten;
- hun aangetoonde bruikbaarheid in proefprojecten;
- een veelbelovend equivalent voor bodemsanering.
Hierdoor zijn ook minder beproefde technieken in deze selectie opgenomen.
De output van het BOSS WB geeft u een aantal toepasbare saneringstechnieken. Deze technieken onderwerpt u dan aan een verdere projectspecifieke evaluatie op basis van het belang van bijvoorbeeld de milieu-impact, de financiële impact of het maatschappelijke kader.
Voor technieken die het BOSS WB als niet-toepasbaar beoordeelt, geeft het BOSS WB u meer uitleg over de beperkende randvoorwaarden. Dit kan u inspireren tot het ontwikkelen van oplossingen om bepaalde randvoorwaarden te verhelpen, bijvoorbeeld door een betere toegang te voorzien wanneer de bereikbaarheid onvoldoende is.
Wanneer een ex situ-saneringsmethode toepasbaar wordt bevonden, wordt in een tweede evaluatiefase de behandelbaarheid van het sediment beoordeeld. Op basis van een tweede input van randvoorwaarden worden mogelijke ontwaterings- en behandelmethodes voor verontreinigde sedimenten geëvalueerd.
Hergebruik of verwijdering van sedimenten is onderworpen aan een specifiek regelgevend kader. Het BOSS WB baseert zich op de Vlaamse regelgeving.
Waar mogelijk worden voor elke saneringsoptie kostenindicaties gegeven. U moet de vermelde bedragen echter met de nodige voorzichtigheid hanteren, aangezien de kosten sterk kunnen variëren afhankelijk van het project.
Combinatie van technieken
Voor waterbodemsanering worden vaak verschillende sanerings- en behandeltechnieken gecombineerd. U kan in uw simulaties ook in stappen werken door bijvoorbeeld eerst een ontwatering te voorzien en dan een nieuwe simulatie uit te voeren met aangepaste parameters.
Definitie waterbodem
Waterbodem wordt gedefinieerd als de bodem van een oppervlaktewaterlichaam dat altijd of een groot gedeelte van het jaar onder water staat. De waterbodem omvat zowel het sediment als het vaste deel van de waterbodem.
Het actief sediment is het bovenste gedeelte van de sedimentlaag. In deze laag vinden de natuurlijke uitwisselingsprocessen met het oppervlaktewater plaats. In de meeste gevallen is deze laag 5 tot 10 cm dik in zoetwatersystemen en tot 1 meter dik in riviermondingen en mariene omgeving.
Actief sediment bestaat vooral uit gedeeltelijk ontbonden organisch materiaal, afgezette bodem en sediment en verweerd gesteente. Het kan veel organisch materiaal, klei en sulfiden bevatten en is daardoor geneigd om verontreiniging te adsorberen.
De biologische beschikbaarheid van verontreinigende stoffen speelt een belangrijke rol in het actieve sediment. Dit bepaalt immers de mate waarin levende organismen verontreiniging kunnen opnemen via actieve (biologische) of passieve (fysische en chemische) processen.
Ook overstromingsgebieden en oevers zijn belangrijke onderdelen van het waterloopsysteem. Hier kan (verontreinigd) sediment verspreid zijn op een natuurlijke manier door overstromingen. Ook kan bij het ruimen van de waterloop (verontreinigd) sediment op de oever gelegd zijn (oeverdeponie).
Voor de definities van de gebruikte termen, verwijzen we naar de begrippenlijst in de Code van Goede Praktijk - Onderzoek waterbodems op de website van de OVAM.
Al deze elementen hebben een grote invloed op de manier waarop verontreiniging in waterlopen kan verspreiden en hoe het systeem zo efficiënt mogelijk kan worden gesaneerd. Om een beter inzicht te krijgen in de saneringsopties voor oevers en overstromingsgebieden, kunt u de informatie uit het BOSS WB combineren met het BOSS over de sanering van verontreinigde bodems.
Stakeholders
Bij het proces van waterbodemsanering zijn verschillende partijen betrokken.
Als gebruiker van het BOSS WB, houdt u in gedachten dat u best alle belanghebbenden tijdig informeert over de verschillende stappen in het saneringsproces. Zo kunt u een zo groot mogelijk draagvlak creëren voor de sanering en ze afstemmen op eventuele andere (herontwikkelings)plannen.
Bronnen
Voor de bronnen van figuren, cases, ... verwijzen we naar de desk study.