Vlamingen willen hun levensstijl aanpassen om de klimaatverandering te beperken, maar ondervinden daarbij nog vaak drempels en moeilijkheden. Dat is een van de conclusies uit een bevraging van 1648 Vlamingen in opdracht van het Departement Omgeving. Het onderzoek gebeurde door de Universiteit Gent en de Universiteit Antwerpen. Het Departement Omgeving gaat nu met de resultaten aan de slag.
Bedoeling van het onderzoek was na te gaan in welke mate klimaatvriendelijk gedrag is ingeburgerd in Vlaanderen en wat mensen hiervoor motiveert. Daaruit blijkt dat bepaalde gewoonten (vb thermostaat op max. 19°C zetten) al meer vertrouwd zijn dan andere (vb (voor)tuin ontharden). Opvallend is dat jongeren en vrouwen er een meer klimaatvriendelijke levensstijl op nahouden dan oudere generaties en mannen. En in het onderzoek tekenen zich duidelijk twee psychologische drijfveren voor klimaatvriendelijk gedrag af, namelijk de mate waarin mensen dat gedrag persoonlijk zinvol vinden en de mate waarin ze er zich toe in staat voelen. Inzicht in de leefwereld van verschillende doelgroepen is dus cruciaal om mensen te ondersteunen bij het maken van duurzame keuzes.
Kloof tussen willen en doen
Wat ook duidelijk naar voren komt is dat de intentie om klimaatvriendelijke acties te ondernemen groter is dan het effectieve gedrag. Zo neemt bijvoorbeeld 70 procent van de mensen zich voor om zich te voet of met de fietst te verplaatsen voor korte afstanden (minder dan 5 km), maar in realiteit slaagt slechts 55 procent hierin. Bijna 40 procent van de respondenten is bereid minstens de helft van de maaltijden vegetarisch te eten. Slechts 5 procent doet dat ook effectief. Deze kloof tussen willen en doen is in Vlaanderen geen uitzondering. Ook internationaal onderzoek toont aan dat mensen een hoop drempels - psychologische, sociale of fysieke- ervaren om zich effectief milieu-en klimaatvriendelijk te gedragen, ook al willen ze dat graag.
Verschillen in gevoel van urgentie
Het onderzoek toont ook aan dat er grote verschillen zijn in het gevoel van urgentie inzake de klimaatproblematiek. Vlamingen zijn zich wel bewust van de klimaatverandering maar het risico om zelf door de gevolgen van de klimaatverandering getroffen te worden, wordt doorgaans als matig ingeschat (niet hoog en niet laag). Tweederde verwacht dat de impact van de klimaatverandering vooral mensen in andere gebieden zal treffen. Toch ervaart ook 1 op 5 respondenten een matige of hoge klimaatangst die een invloed heeft op het emotionele functioneren.
Doordachte communicatie
Hoe meer mensen zich van buitenaf onder druk gezet voelen om een bepaald gedrag te stellen (zonder de zin hiervan te zien), des te minder ze van plan zijn dit in te toekomst te doen. Een doordachte en motiverende (overheids)communicatie is dan ook erg belangrijk om meer mensen mee te krijgen in de klimaattransitie. Eén op vier burgers ervaart de overheidscommunicatie momenteel eerder als dwingend en een minderheid van de respondenten als motiverend.
Het Departement Omgeving gaat met deze onderzoeksresultaten aan de slag. Op 27 maart 2024 organiseert het Departement de studiedag: ‘Hefbomen en drempels voor milieu- en klimaatvriendelijk gedrag. Hoe krijgen we meer mensen mee?’ Samen met enkele vooraanstaande gedrags- en beleidsexperten onderzoeken we hoe we mensen centraler kunnen plaatsen in het realiseren van een duurzame en klimaatvriendelijke leefomgeving.
Raadpleeg het volledige programma.
Volledig rapport:
Opstart monitoring van het draagvlak inzake de klimaatransitie bij de Vlaamse bevolking
Onderzoeksteam:
Maarten Vansteenkiste (Universiteit Gent), maarten.vansteenkiste@ugent.be
Ann DeSmet (Universiteit Antwerpen), ann.desmet@ulb.be
Bron: Departement Omgeving, Vlaamse overheid