In de periode 2013-2019 is de open ruimte in Vlaanderen afgenomen met 12.500 hectare. Dat betekent dat gronden in gebruik door de landbouw of natuur werden ontwikkeld als woongebied of industrieterreinen. Tegelijkertijd versnipperde de open ruimte verder. Die recente evoluties staan in het tweede Ruimterapport van het Vlaams Departement Omgeving. Globaal genomen zijn zowel de bebouwing, de verharding als het ruimtebeslag in Vlaanderen verder toegenomen. Het verstedelijkte gebied in Vlaanderen is in de periode 2013-2019 in oppervlakte toegenomen en er wonen meer mensen. Binnen het (gegroeide) verstedelijkte deel vond een verdere verdichting plaats. Dat betekent dat het ruimtelijk rendement verhoogde.
Het eerste Ruimterapport uit 2018 toonde aan dat Vlaanderen een erg bebouwde regio is met veel lintbebouwing, met een fraai palet van steden en dorpen, een sterk infrastructuurnetwerk en goed uitgebouwde voorzieningen. Dat alles neemt echter veel ruimte in en dan ook nog versnipperd.
Het tweede Ruimterapport beschrijft aan de hand van meer dan 300 kaarten, tabellen en grafieken de huidige toestand van Vlaanderen op ruimtelijk vlak, en brengt recente evoluties in de periode 2013-2019 in beeld. Het volledige rapport met de zeven hoofstukken is te vinden op omgeving.vlaanderen.be/ruimterapport en beschrijft de situatie en evoluties voorafgaand 2020.
270 gebouwen per dag
In Vlaanderen werden tussen 2013 en 2019 elke dag circa 270 extra gebouwen opgericht (som van hoofdgebouwen en bijgebouwen). Dat resulteerde in een extra bebouwde oppervlakte van iets meer dan 4.000 ha. Dat zorgt voor een verdere verstedelijking van Vlaanderen. Het verstedelijkte gebied in Vlaanderen is in de periode 2013-2019 in oppervlakte toegenomen, en er wonen meer mensen. Dezelfde evolutie zien we in het randstedelijke deel: meer randstedelijke inwoners en een groter randstedelijk gebied. Binnen het (gegroeide) verstedelijkte deel vond een verdere verdichting plaats, zowel op het vlak van bevolking als van tewerkstelling. De open ruimte in Vlaanderen nam tussen 2013 en 2019 af met 12.500 ha.
Meer ruimte innemen dan vroeger
Aan de hand van topografische kaartreeksen van het Nationaal Geografisch Instituut maakt het Departement Omgeving een analyse van de bebouwing in Vlaanderen over een periode van meer dan 100 jaar. Rond de eeuwwisseling van de 19de naar de 20e eeuw was amper circa 20 procent van de huidige bebouwde oppervlakte bebouwd. Vijftig procent van de bebouwde oppervlakte in Vlaanderen dateert van de jaren 70-80 van de 20ste eeuw en later. De bebouwde oppervlakte neemt de afgelopen jaren continu toe. Ook het inwonersaantal neemt toe, maar minder sterk.
De laatste 30 jaar neemt een bijkomende inwoner vier keer zoveel bebouwde oppervlakte in als circa 100 jaar geleden.
Lintbebouwing gaat deels op in kernen
De lintbebouwing in Vlaanderen is een historisch gegeven. Rond 1900 was er al heel wat lintbebouwing. De grote groei van de lintbebouwing situeert zich in de jaren 70, 80 en 90 van vorige eeuw. In het eerste Ruimterapport telden we ongeveer 13.000 km lintbebouwing.
Tussen 2013 en 2019 nam de netto-lengte van de linten af tot circa 12.500 km. De afname van de linten is het gevolg van de verdichting die heeft plaatsgevonden in de linten, waardoor kernen uitbreidden met (voormalige) linten, of zelfs nieuwe kernen zijn ontstaan. Er kwamen ongeveer 56.000 hoofdgebouwen bij, die geen deel uitmaken van een lint of een kern. Tegelijkertijd namen de kernen in aantal en oppervlakte toe.
Vooral de grote kernen zijn wezenlijk dichter bebouwd, onder meer door de vele appartementen die werden bijgebouwd. De bebouwing van de open ruimte in Vlaanderen gaat dus op een zeer versnipperde en verspreide manier nog steeds door.
Transformaties: meer woningen dan huishoudens en veel appartementen
De woningmarkt blijft gedomineerd door eengezinswoningen. Toch is er een duidelijke wijziging in de samenstelling van de woningvoorraad: het aandeel appartementen stijgt van 23,7 procent in 2013 naar 26,4 procent in 2019. Er zijn ook ruim 13 procent meer woningen dan huishoudens in Vlaanderen. Dat komt door tweede verblijven, studentenkamers, enz. Het eigendomsstatuut blijft zo goed als stabiel: in 2018 was 72 procent van de huishoudens eigenaar van de woning waarin ze wonen.
Het aantal huishoudens nam met 124.000 fors toe tussen 2013 en 2019. Het Vlaams Gewest telde 2.800.000 huishoudens in 2019. Volgens het Federaal Planbureau zal het aantal huishoudens blijven groeien tot 3 miljoen in 2030. Het wordt een hele uitdaging om in de toekomst de extra ruimte voor wonen te beperken. Daarom is het nodig het ruimtelijk rendement verder te verhogen op goed gelegen locaties.
Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir: “De bouwshift, dat wil zeggen meer doen op dezelfde ruimte, slim en kwalitatieve verdichting, meervoudig ruimtegebruik en hoger ruimtelijk rendement. Dit ruimterapport beschrijft de situatie en de evoluties voor het aantreden van deze Vlaamse regering en zal samen met de aanbevelingen van de Taskforce Bouwshift de basis vormen voor verdere besprekingen binnen de regering om deze grote uitdaging richting 2040 aan te gaan.”
Ruimterapport online
Bekijk het ruimterapport online
Bron: Departement Omgeving, Vlaamse Overheid