Ruimte Vlaanderen heeft voor het eerst het stedelijk hitte-eilandeffect voor heel Vlaanderen in beeld gebracht. De kaart toont aan dat, in tegenstelling tot wat de term laat vermoeden, het hitte-eilandeffect zich niet beperkt tot de grootsteden. Om hitte-eilandeffecten tegen te gaan, zijn klimaatadaptieve maatregelen nodig op het vlak van ruimtelijke ontwikkeling. Zo wordt klimaatadaptatie een opportuniteit voor stedelijke ontwikkeling.
Een studie van Technum in opdracht van Ruimte Vlaanderen gaat daar dieper op in.
Klimaatadaptatie als opportuniteit voor stedelijke ontwikkeling
Bron : Ruimte Vlaanderen | Technum
Beleidsmatige situering
De klimaatverandering speelt vandaag al een rol, en zal binnen enkele tientallen jaren steeds nadrukkelijker aanwezig zijn. Hoewel de precieze impact (wanneer, hoe groot, waar) nog onduidelijk is, bevestigt het MIRA Klimaatrapport 2015 dat ook Vlaanderen, net als de rest van de wereld, zal moeten omgaan met de gevolgen van klimaatverandering.
Ruimtelijke ordening speelt daarin een bepalende rol, zowel op het vlak van mitigerende als van adapterende maatregelen. Het ruimtelijk beleid werkt sturend, bepaalt wat waar komt en onder welke condities, en is op die manier betrokken bij zowel de oorzaak als bij de gevolgen van klimaatverandering. Het locatiebeleid vormt immers een essentieel onderdeel van de mitigatiestrategie en klimaatadaptatie is een integraal onderdeel van een duurzame ruimtelijke ontwikkeling. Door een ondoordacht ruimtelijk beleid kan de impact van de klimaatverandering vergroot worden, terwijl een duurzame ruimtelijke ontwikkeling juist bedoeld is om de effecten van klimaatverandering te milderen en tegen te gaan.
Een studie van Technum in opdracht van Ruimte Vlaanderen (2015) toont aan dat klimaatadaptatie moet worden ingezet als een opportuniteit om in verstedelijkt Vlaanderen op zoek te gaan naar nieuwe logica’s, zowel ruimtelijke, functionele, socio-economische als culturele.
Doel van de kaart
Hittestress overdag en het hitte-eilandeffect ’s nachts hebben een impact op de gezondheid, op het gebruik van de publieke ruimte, en op het energie- en waterverbruik. Deze kaart geeft een indicatie van de mate waarin bepaalde gebieden in Vlaanderen meer of minder gevoelig zijn voor het ontstaan van een stedelijk hitte-eiland (Urban Heat Island of UHI). Met UHI wordt het fenomeen geduid waarbij steden ’s nachts met name tijdens de zomer) gevoelig warmer zijn dan het omringende platteland.
Methode en meetwijze
De kaart is gebaseerd op de zogenaamde “formule van Wageningen”. De Universiteit van Wageningen heeft aangetoond dat het grootste deel van de waargenomen variatie in temperatuur werd verklaard door de parameters “stadsdichtheid” en “groen”. Technum heeft in opdracht van Ruimte Vlaanderen de formule licht aangepast aan de Vlaamse situatie. Op deze manier is er een zo goed mogelijke overeenkomst bereikt met de gemeten UHIkaarten die enkel beschikbaar zijn voor Gent en Antwerpen.
De door de formule van Wageningen berekende UHI-waarde is een dimensieloze index en geeft geen temperaturen of temperatuurverschillen weer. De kaart geeft een visueel beeld van de vermoedelijke sterkte van het UHI. De kaart gaat uit van de huidige situatie. De aanname is dat bij een stijgende temperatuur als gevolg van klimaatverandering de intensiteit van de bestaande UHI’s nog zal toenemen.
Observaties en conclusies
Uit het kaartbeeld en uit de literatuur stellen we het volgende vast:
- Vlaanderen heeft door zijn sterk verstedelijkte karakter nu al een sterk stedelijk hitte-eiland.
- Een sterke toename van de gemiddelde temperatuur en een toename van het aantal hittegolven in de zomer versterken het hitteeilandeffect in steden.
- Hitte heeft gevolgen voor de volksgezondheid en zorgt ervoor dat de vraag naar energie en het watergebruik tijgen.
Verschillende strategieën kunnen ingrijpen op het stedelijk hitte-eiland:
- Ontharding: door ontharding neemt de bodem minder warmte op.
- Bebossing: bebossen of vergroenen zorgt voor afkoeling.
- Ventilatie: zowel regionale windstromen als briesjes zorgen voor verkoeling.
- Materiaalkeuze: de warmteopname kan beheerst worden door de keuze van materialen.
- Water: water heeft een verkoelend effect.
Meer informatie
In de studie uitgevoerd door Technum in opdracht van Ruimte Vlaanderen is meer informatie te vinden over het stedelijk hitteeiland.
Richtlijnen en maatregelen zijn helder in beeld gebracht en worden geïllustreerd met beeldmateriaal verkregen via ontwerpend onderzoek.
Referenties
DEPARTEMENT LNE (2013), Vlaams Adaptatieplan 2013-2020
DEPARTEMENT RWO (2012), Groenboek Beleidsplan Ruimte
TECHNUM (2015), Klimaatadaptatie en kwalitatieve en kwantitatieve richtlijnen voor de ruimtelijke inrichting van gebieden. Studie uitgevoerd in opdracht van Ruimte Vlaanderen
VMM(2015), MIRA Klimaatrapport 2015
Bron: © 2014 Ruimte Vlaanderen
Extra info is te vinden op de website van Klimaat en Ruimte