De voorbije 20 jaar daalden de ondiepe grondwaterstanden op 70% van de meetplaatsen in Vlaanderen. Daarvan zijn vooral de opeenvolgende droge zomers de boosdoener, samen goed voor een daling van de grondwaterstanden op 57% van de meetplaatsen (tussen 2014 en 2020). Toch begint de maand juli met hogere grondwaterstanden dan vorig jaar. Dat blijkt uit de nieuwste cijfers die Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir vandaag bekend maakt. Op meer dan 3 van de 4 meetplaatsen staat het grondwater op een normaal tot (zeer) hoog peil voor de tijd van het jaar. Op 22% van de meetplaatsen zijn de grondwaterstanden nog laag tot zeer laag voor de tijd van het jaar, terwijl dat een jaar geleden nog op 70 tot 80% van de meetplaatsen zo was. “Onze Blue Deal kwam overduidelijk geen dag te vroeg om Vlaanderen weerbaarder te maken tegen droogte en waterschaarste”, zegt Demir.
Het ondiepe grondwater bevindt zich in de bovenste watervoerende lagen en staat onder directe invloed van weer en klimaat. Uit een vergelijking van de ondiepe grondwaterstanden tussen 2000 en 2020 blijkt dat er een daling is op maar liefst 70% van de meetplaatsen. Daarvan zijn vooral de opeenvolgende droogteperiodes de boosdoener, samen goed voor een daling op 57% van de meetplaatsen.
De effecten van de opeenvolgende periodes die werden gekenmerkt door extreme droogte zijn dus duidelijk zichtbaar. De aanvulling van het grondwater is afhankelijk van de neerslag en verdamping. Het grondwater wordt vooral aangevuld in de winter. Dat komt omdat de insijpelende regen in de zomer bijna volledig opgenomen en terug verdampt wordt door vegetatie en het grondwater dan nauwelijks of niet aangevuld wordt. Bovendien vertoont de winterneerslag in de laatste decennia een stijging, maar tegelijkertijd is er ook een algemene stijging van de temperaturen en dus ook van de verdamping. “De gevolgen van de klimaatverandering spelen ons dus parten. Maar de voorbije 50 jaar is in Vlaanderen ook 70% van onze natte natuur vernietigd, terwijl die zo cruciaal is om water te laten infiltreren in de grond en het te laten opnemen als een spons. Daarom dat de investeringen van onze Blue Deal voor de helft gaan naar het aanmaken van extra moerassen, vijvers en veengebieden”, zegt Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir.
Warme zomers doen drinkwatergebruik stijgen
De VMM maakte ook een analyse van het grondwaterverbruik in Vlaanderen. De totale hoeveelheid verbruikt grondwater wordt voor 2019 geschat op 259 miljard liter, waarvan 65% voor de productie van drinkwater, 20% werd gebruikt door de landbouw en 12% door de industrie. Ook de evoluties de voorbije 20 jaar werden onder de loep genomen.
Zo is er een toename van het grondwaterverbruik voor drinkwaterproductie in 2017, 2018 en 2019, die vooral toe te schrijven is aan de grotere vraag naar leidingwater door de warme en droge zomers. Ook bij de watervraag in de landbouw is een stijging vastgesteld in 2017, 2018 en 2019, wellicht om dezelfde reden. Ook het feit dat landbouwbedrijven de voorbije tien jaar meer grondwaterwinningen vergund kregen zal een rol spelen.
Door de industrie werd dan weer een halvering van het grondwaterverbruik opgetekend in de periode 2000-2019, voornamelijk te wijten aan de stijgende investeringen in circulair watergebruik en een daling van het aantal vergunde grondwaterwinningen.
“Investeren in circulair watergebruik is dus niet voor niets een belangrijk onderdeel van onze Blue Deal. Zowel in de landbouw als in de industrie zijn op dat vlak nog winsten te boeken”, klinkt het bij Demir.
Recentste meetresultaten: beter dan juli vorig jaar
Toch begint de maand juli met hogere grondwaterstanden dan vorig jaar. De natte maand juni verliep in grote delen van Vlaanderen natter dan normaal. Het neerslagtotaal met een gemiddelde van 112,92 mm ligt een stuk boven de normale waarde van 70,8 mm (normaal juni in Ukkel). Op 1 juli zijn de grondwaterstanden in meer dan 3 van de 4 meetplaatsen normaal tot (zeer) hoog voor de tijd van het jaar (normaal: 27%; hoog: 17%; zeer hoog: 34%).
Op minder dan een kwart van de meetplaatsen zijn de grondwaterstanden nog laag (8%) tot zeer laag (14%) voor de tijd van het jaar, terwijl dat een jaar geleden nog op 70 tot 80% van de meetplaatsen zo was. De lage tot zeer lage peilen voor de tijd van het jaar bevinden zich vooral in het oosten van Vlaanderen op locaties waar de grondwatertafel doorgaans trager reageert op weersomstandigheden.
“Deze meetresultaten betekenen dat Vlaanderen de zomervakantie start met een betere uitgangspositie dan vorig jaar, toen we na een enorm droog en warm voorjaar al met een achterstand begonnen. Mochten er alsnog kurkdroge weken volgen, dan is er iets meer marge dan vorig jaar”, stelt Demir, die aan alle watermaatschappijen gevraagd heeft om de leveringszekerheid voor de komende maanden onder de loep te nemen.
“Alle watermaatschappijen bevestigen me intussen dat ze ook bij aanhoudende droogte de leveringszekerheid kunnen garanderen tot minstens begin september. Ik ga er dan ook van uit dat ze de nodige maatregelen nemen om dat ook op het terrein waar te maken. Water is een schaars goed, het lijkt wel ons blauwe goud geworden. Met de Blue Deal nemen we alvast de ene maatregel na de andere om onze waterbevoorrading te verzekeren, vandaag en in de toekomst”, besluit Demir.
Meer info
- Toestandsrapport juli 2021 (pdf)
- Grondwaterverbruik 2000-2019 (indicator)
- Grondwaterstand 2000-2020 (indicator)
Bron: Vlaamse Milieumaatschappij, Vlaamse Overheid