Nieuwe klimaatenquête: de klimaatuitdagingen zijn de grootste bezorgdheid van de Belgen

Federaal Minister van Klimaat Zakia Khattabi heeft vandaag, dinsdag 10 mei, samen met de dienst Klimaatverandering van haar administratie, de nieuwe nationale klimaatenquête voorgesteld. De enquête werd in de herfst van 2021 uitgevoerd bij 1.613 Belgen tussen 16 en 75 jaar, zowel uit het noorden als uit het zuiden van het land; ze analyseert niet enkel wat de Belgen afweten van de klimaatuitdagingen en hoe ze daar tegenover staan, maar ook in welke mate ze daar iets willen aan doen en wat ze van de beleidsmakers verwachten.

“Sommigen mogen dan wel de opeenvolgende crisissen aanwenden om een rem te plaatsen op het transitiebeleid, toch plaatsen de Belgen de bezorgdheid om het milieu op de eerste plaats en geven ze daarmee een duidelijk signaal. Voor 80% onder hen is de ontregeling van ons klimaat een wereldwijde uitdaging waartegen dringend moet worden opgetreden. Precies omdat klimaatverandering geen grenzen kent, maak ik dag in dag uit werk van het tot stand brengen van een Belgische positie die afgestemd is op de uitdagingen en van een sterk, geïntegreerd en transversaal beleid, zodat we de Europese doelstellingen kunnen halen die we onszelf hebben opgelegd. Daarbij dient te worden gezorgd voor een sociaal rechtvaardige transitie om niemand achterwege te laten”, laat de Minister meteen weten.  

Uit de enquête blijkt ook dat de Belgen duidelijk meer inspanningen verwachten vanwege de industrie en het goederenvervoer, die volgens hen de grootste verantwoordelijkheid dragen in de klimaatverandering. De Minister beaamt dit: “De inspanningen die door de industrie en het goederenvervoer worden geleverd, zijn inderdaad nog onvoldoende; in het kader van het ‘fit for 55’-pakket zullen dan ook nieuwe maatregelen specifiek gericht zijn op de industrie en op het goederenvervoer. Binnen de EU-Milieuraad is een consensus in de maak over de noodzaak om de uitstoot van broeikasgas onder meer door de industrie met 61% te verminderen tegen 2030 en tot nul te herleiden tegen 2050. Daarmee gepaard gaand is het evenwel ook noodzakelijk om onze industrie te beschermen tegen concurrentie van buiten de Europese Unie en, in dat opzicht, is CBAM (Carbon Boarder Adjustemnt Mechanism) een doorslaggevend instrument.”

Uitstootvermindering kan onder meer bewerkstelligd worden door over te schakelen van een lineaire economie op een circulaire economie, door in te grijpen op het vlak van energie, van mobiliteit en van energie-efficiëntie van onze gebouwen, maar ook door andere hefbomen, zoals fiscaliteit en landbouw, aan te spreken. Met het kader van klimaatgovernance dat door de Ministerraad werd goedgekeurd op 2 april 2021, zorgt Zakia Khattabi ervoor dat de Vivaldi-regering daartoe gemobiliseerd wordt: 36 roadmaps bevatten verbintenissen voor de verschillende ministers. Een eerste evaluatierapport van dit proces wordt in de loop van de zomer verwacht.

Enkele van de belangrijkste vaststellingen zijn:

BEELDVORMING

• Klimaatverandering is met een score van 78% nog steeds de belangrijkste milieuproblematiek. Dit is het geval over alle leeftijdsgroepen heen. 
• De beeldvorming rond de problematiek (een globaal verschijnsel, door de mens geïnduceerd, dat zich overal voordoet en dringend aangepakt moet worden) is zeer correct. 

KENNIS

• De oorzaken zijn vrij goed gekend, en dan vooral de menselijke activiteiten met een directe impact (transport, industrie, ontbossing…), maar de meer indirecte (verwarming, elektriciteitsverbruik en voeding) zijn beduidend minder goed gekend. 
• De rol van de gezinnen wordt nog steeds onderschat (slechts 29%). De meeste respondenten leggen de grootste verantwoordelijkheid eerder bij de industrie en het vrachtvervoer dan bij zichzelf en verwachten van die 2 sectoren de grootste inspanningen.
• De gevolgen van klimaatverandering zijn op zich goed gekend, maar de geografische verspreiding ervan (tussen industrie- en ontwikkelingslanden) is dat veel minder.
• Een meerderheid van de Belgen vindt zichzelf redelijk goed geïnformeerd, en ook de kennis over de financiële steun van de overheid voor investeringen in energiebesparende technieken is vrij goed.

GEDRAG

• De Belg vertoont een vrij milieuvriendelijk gedrag op het vlak van zijn mobiliteit, huishouden, woning en aankopen, maar boekt op dit vlak geen verdere vooruitgang meer. De intenties voor verdere verbetering zijn er echter wel. De wagen blijft het belangrijkste vervoermiddel. 
• De Belg hecht bij zijn aankopen (wagen en elektro) en investeringen (isolatie en woningverwarming) vrij veel belang aan het energieverbruik. Het gebruik van financiële overheidssteun voor investeringen in een aantal energiebesparende technieken blijft op het niveau van 2017.
• Een minderheid van de Belgen is tevreden met de eigen initiatieven (35%).

BELEID

• Voor een belangrijk deel van de Belgische kiezers (51%) zullen standpunten met betrekking tot het probleem van klimaatverandering een invloed hebben op het stemgedrag.
• De Europese Unie en België moeten een voortrekkersrol spelen op het vlak van het klimaatbeleid (resp. 64 en 44%), en men verwacht van de Belgische overheid duidelijk maatregelen, acties en wetgevend werk. 
• Een grote meerderheid (65%) verwacht dat de verschillende overheden in ons land meer moeten samenwerken op het vlak van klimaatbeleid.  55% verwacht een sterkere coördinerende rol van de federale overheid en wil dat er een wet komt die doelstellingen, kader en instrumenten voor het klimaatbeleid vastlegt.  De helft van de respondenten vindt dat de bescherming van het klimaat in de Grondwet moet worden opgenomen.
• Een meerderheid van de Belgen (telkens ongeveer 60%) is van mening dat zowel Europa als België hun uitstoot tegen 2030 met 55% moeten terugschroeven en tegen 2050 klimaatneutraal en klimaatweerbaar moeten worden.
• De inkomsten van het voorgestelde Europese emissiehandelssysteem (EU ETS) dat vanaf 2026 ook voor gezinnen en kleine bedrijven van toepassing zou kunnen zijn, moeten op de eerste plaats naar de gezinnen terugvloeien (65%), maar ook naar klimaatweerbaarheid (adaptatie) en naar de uitbouw van het openbaar vervoer en van laad- en tankinfrastructuur voor elektrische voertuigen (resp. 61, 59 en 53%).
• In een koolstofneutrale maatschappij en economie moet de energieopwekking voor 100% afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen (54%), maar er wordt (ten opzichte van 2017) opnieuw een grotere rol toebedeeld aan kernenergie (32% voorstanders). Bij de transitie zal er een samenwerking moeten zijn tussen de privé-sector en de overheid (61%), en moeten er ook initiatieven genomen worden voor klimaatadaptatie (59%). 

INFORMATIE

• Passieve informatiegaring gebeurt zowel via de traditionele media (kranten en radio) als via internet, voor het actief opzoeken van informatie scoort internet het hoogst. Er zijn grote verschillen qua leeftijd.
• De Belg wenst in de eerste plaats geïnformeerd te worden door onafhankelijke wetenschappers, de verschillende overheden en het onderwijs.

Meer info:

•  klimaat.be/enquete : het volledige rapport, de grafieken en de significante verschillen tussen doelgroepen
•  Adrien Volant (FR) 0497823956 en Maurane Colson (NL) 0476346864

Bron: Zakia Khattabi, Minister van Klimaat, Leefmilieu, Duurzame Ontwikkeling en Green Deal © FOD Kanselarij van de Eerste Minister