Volgens een nieuw verslag van de Europese Rekenkamer moeten verbeteringen worden aangebracht in het beheer, de financiering en de monitoring van Natura 2000, het vlaggenschipprogramma voor biodiversiteit van de EU. Hoewel de controleurs erkenden dat Natura 2000 een belangrijke rol speelt bij de bescherming van de biodiversiteit, constateerden ze tekortkomingen in het beheer en een gebrek aan betrouwbare informatie over kosten en financiering. De financiering was niet voldoende afgestemd op de behoeften in de ecologische gebieden.
De controleurs bezochten 24 Natura 2000-gebieden in Frankrijk, Duitsland, Spanje, Polen en Roemenië, waarmee de meeste biogeografische regio’s in Europa werden bestreken, en raadpleegden verschillende groepen belanghebbenden. Ze erkenden dat Natura 2000 een grote rol speelde bij de bescherming van de biodiversiteit, maar concludeerden dat het netwerk niet zo was ontwikkeld dat het volledige potentieel ervan werd bereikt.
“Het opzetten van het Natura 2000-netwerk was een langdurig proces, dat nu bijna is afgerond. Om de biodiversiteit in de Natura 2000-gebieden adequate bescherming te bieden, moeten de lidstaten nog passende instandhoudingsmaatregelen treffen met toereikende financiering en een complete reeks indicatoren die de behaalde resultaten meten”, aldus Nikolaos Milionis, het voor dit verslag verantwoordelijke lid van de Europese Rekenkamer.
De controleurs stelden vast dat de lidstaten het Natura 2000-netwerk niet goed genoeg beheerden. De coördinatie tussen de betrokken autoriteiten, belanghebbenden en buurlanden was onvoldoende ontwikkeld. De noodzakelijke instandhoudingsmaatregelen hadden te vaak vertraging opgelopen of waren niet op passende wijze omschreven. De bezochte lidstaten maakten geen passende beoordeling van projecten met gevolgen voor Natura 2000-gebieden. Hoewel de Commissie actief toezicht hield op de lidstaten, kon de wijze waarop zij haar richtsnoeren verspreidde, worden verbeterd. De Commissie handelde een groot aantal klachten af, waarbij zij in het algemeen oplossingen vond met de lidstaten of inbreukprocedures inleidde waar dat noodzakelijk was.
EU-middelen werden niet goed gemobiliseerd ter ondersteuning van het beheer van het netwerk, aldus de controleurs. Er werd een aanpak gevolgd waarbij de lidstaten bestaande EUmiddelen gebruiken in aanvulling op hun eigen middelen, en de controleurs stelden vast dat er een gebrek was aan betrouwbare informatie over de kosten en de financieringsbehoeften van het netwerk. Er bestond een onvolledig beeld van de werkelijke EU-financiering tot 2013 en van de geplande toewijzing van middelen voor 2014-2020. Op gebiedsniveau omvatten de beheersplannen zelden complete kostenbeoordelingen. In de programmeringsdocumenten voor 2014-2020 werd niet ten volle rekening gehouden met de financieringsbehoeften en de Commissie pakte deze tekortkomingen niet op een gestructureerde manier aan. De EUfinancieringsregelingen waren onvoldoende afgestemd op de doelstellingen van de gebieden.
De monitoring- en rapportagesystemen waren niet toereikend: er bestond geen specifiek prestatie-indicatorsysteem voor het gebruik van EU-middelen. De indicatoren op het niveau van financieringsprogramma’s hadden betrekking op algemene biodiversiteitsdoelstellingen en niet op de instandhoudingsresultaten van het netwerk. De beheersdocumenten omvatten vaak geen gebiedsmonitoringplan. De basisgegevens over de kenmerken van het gebied werden in het algemeen niet bijgewerkt naar aanleiding van de monitoringactiviteiten. De door de lidstaten gerapporteerde gegevens waren al te vaak onvolledig, en de vergelijkbaarheid bleef een uitdaging.
De controleurs doen een aantal aanbevelingen aan de Commissie en de lidstaten om te helpen zorgen voor een volledige uitvoering van de natuurrichtlijnen, om het financierings- en boekhoudkundig kader voor Natura 2000 te verduidelijken en de meting van de resultaten van Natura 2000 te verbeteren.
Noot voor de redactie
Het verlies aan biodiversiteit is een van de grootste uitdagingen op milieugebied waarmee de EU wordt geconfronteerd. Het Natura 2000-netwerk werd ingesteld in het kader van de vogelrichtlijn en de habitatrichtlijn als essentieel onderdeel van de EU-strategie voor 2020 om het biodiversiteitsverlies een halt toe te roepen en de stand van habitats en soorten te verbeteren.
De richtlijnen bieden een gemeenschappelijk kader voor natuurbescherming in de lidstaten. Het Natura 2000-netwerk telt meer dan 27 000 gebieden in heel Europa waar verschillende habitats en soorten worden beschermd; het beslaat meer dan 18 % van het landoppervlak van de EU en ongeveer 6 % van de zeeën in de EU. Sociaaleconomische activiteiten zijn niet verboden in de gebieden, maar de lidstaten moeten wel verslechtering van de gebieden voorkomen en de instandhoudingsmaatregelen nemen die nodig zijn om de beschermde soorten en habitats in een gunstige staat van instandhouding te behouden of te herstellen.
Speciaal verslag nr. 1/2017 “Meer inspanningen nodig om het Natura 2000-netwerk zo te ontwikkelen dat het volledige potentieel ervan wordt gerealiseerd” is in 23 EU-talen beschikbaar op eca.europa.eu.
Bron: © Europese Unie, 1995-2017