Na drie jaar van vertraagde groei, is in 2015 de groei van de mondiale uitstoot van kooldioxide (CO2) door het gebruik van fossiele energie en van staal- en cementproductie tot stilstand gekomen. Een belangrijke oorzaak hiervan is de wereldwijde afname met 2% van de verbranding van steenkool en van cementproductie in 2015 – de grootste afname van de afgelopen 50 jaar, afgezien van economische recessies. De mondiale afname van de CO2-uitstoot door het gebruik van steenkool werd teniet gedaan door een toename van de uitstoot door de verbranding van aardgas en olieproducten.
Dit zijn enkele van de belangrijkste uitkomsten van het jaarlijkse rapport ‘Trends in global CO2 emissions’, dat het PBL (Planbureau voor de Leefomgeving) en het Joint Research Centre (JRC) van de Europese Commissie hebben uitgebracht. Het rapport is gebaseerd op recente resultaten van de Emission Database for Global Atmospheric Research (EDGAR) en voorlopige schattingen gebaseerd op de meest recente statistieken over energiegebruik, inclusief de herziening in 2015 van de steenkoolstatistieken van China, en andere statistieken.
De resultaten zijn het totaal van alle CO2-emissies van verbranding van fossiele brandstoffen (kolen, olie en gas), van affakkelen van onbenut gas en van andere industriële processen (anders dan verbranding), zoals de productie van ammoniak en cement. Verbranding van fossiele brandstoffen is met een aandeel van 86,5% van de totale CO2-uitstoot verreweg de grootste emissiebron. De CO2-emissies als gevolg van ontbossing, houtkap, bosbranden en veenbranden zijn hier niet meegenomen, omdat die op afzonderlijke en heel andere wijze berekend en toegerekend worden en erg onzeker zijn.
Verandering in de brandstof-mix beïnvloedt de CO2-emissies
Terwijl de prijzen van fossiele brandstoffen in 2015 in alle regio’s daalden, was de toename van het mondiale primaire energiegebruik 1,0%, wat vergelijkbaar is met de toename van 2014, maar een stuk lager is dan het tienjarige gemiddelde van 1,9%. Het mondiale gebruik van steenkool is in 2015 met 1,8% afgenomen. De grootste afnames in kolengebruik waren in de Verenigde Staten en China, waar het kolengebruik al twee jaar daalt, maar deze werden gedeeltelijk gecompenseerd door een stijging van het kolengebruik in India en Indonesië. De grootste stijgingen in het oliegebruik waren te zien in China, de Verenigde Staten en India. De mondiale toename van het gebruik van aardgas kwam vooral door stijging van het gebruik in de Verenigde Staten en de Europese Unie, met kleinere toenames in Iran en China. Omdat steenkool vergeleken met aardgas twee maal zo veel CO2 per Joule uitstoot, is de mondiale uitstoot van CO2 per saldo met 0,1% afgenomen. Met andere woorden, de uitstoot is in 2015 gelijk gebleven.
Top 5 uitstotende landen en de EU zorgen voor twee derde van mondiale CO2-uitstoot
In 2015 waren de grootste CO2 uitstotende landen en regio’s opnieuw: China (30%), de Verenigde Staten (14%), de Europese Unie (10%) en India (7%), de Russische Federatie (5%) en Japan (3,5%). Tezamen hebben ze een aandeel van 69% in de totale mondiale CO2-uitstoot.
In China en de Verenigde Staten nam de CO2-uitstoot in 2015 af met resp. 0,7% en 2,6%. In de Russische Federatie en Japan daalden ze met resp. 3,4% en 2,2%. Deze afnames werden gecompenseerd door toenames in andere landen, met name in India met 5,1% en in de Europese Unie met 1,3%.
Kolencentrales verantwoordelijk voor een derde CO2-uitstoot door verbranding fossiele brandstoffen
Verbranding van steenkool zorgt voor 41% van de totale mondiale CO2-uitstoot en daar zijn vooral kolencentrales voor verantwoordelijk. Zij hebben een aandeel van 30% in de mondiale uitstoot door fossiele brandstoffen. In de landen met de grootste CO2-uitstoot is het aandeel van kolencentrales groot, maar verschilt per land. Het aandeel is in China en India resp. 48% en 48%, terwijl het in de Verenigde Staten en de Europese Unie resp. 31% en 29% is. In 2015 is de totale hoeveelheid elektriciteit opgewekt met fossiele brandstoffen (met kolen, gas en olie) gedaald met 0,5%, terwijl de totale hoeveelheid opgewekte elektriciteit met slechts 0,9% gestegen is. De afname in 2015 was vooral het gevolg van de snelle mondiale toename van hernieuwbare elektriciteit, met name wind- en zonne-energie, maar ook de productie met waterkracht nam nog steeds toe. De kleine toename in de totale elektriciteitsproductie is een teken van een grote efficiëntieverbetering van elektrische apparaten in 2015, omdat de gemiddelde toename van de efficiëntie de afgelopen 15 jaar 3,3% was.
Afname CO2-uitstoot in Verenigde Staten
De totale CO2-emissies in de Verenigde Staten zijn in 2015 met 2,6% afgenomen. Dit kwam vooral door een sterke daling in het gebruik van steenkool met 13%, wat de grootste procentuele daling in het gebruik van een fossiele brandstof in de Verenigde Staten is van de laatste 50 jaar. In 2015 was voor het eerst het aantal kWh geproduceerd door gasgestookte centrales vrijwel gelijk aan dat van kolencentrales. De energie-gerelateerde CO2-emissies zijn in de Verenigde Staten de laatste 10 jaar met in totaal 12% gedaald. Deze afname trad vooral op in de elektriciteitssector door een verschuiving van kolen- naar gasgestookte centrales, terwijl de vraag naar elektriciteit sinds 2005 vrijwel gelijk gebleven is.
China: structurele veranderingen naar minder koolstof-intensieve activiteiten
Andere belangrijke oorzaken van de stilstand in de groei van de mondiale CO2-uitstoot zijn structurele veranderingen in de Chinese economie en in de energie-mix van China. De vraag naar steenkool is sinds 2014 langzaam afgenomen met 0,8% in 2014 en 1,5% in 2015. De cement- en staalproductie is in 2015 ook afgenomen. In verband hiermee is de elektriciteitsproductie met fossiele energie (voornamelijk steenkool en wat gas) in 2015 met 2,7% afgenomen, terwijl de productie met waterkracht 5% toenam, met andere hernieuwbare energie met 21% en met kernenergie met 29%. Daarentegen is het gebruik van olieproducten en aardgas ook toegenomen met ongeveer 5%. Hierdoor is de CO2-uitstoot in China in2015 met 0,7% afgenomen. Dat is de eerste afname sinds 2000 en na drie jaar met een ‘lage’ jaarlijkse groei van de CO2-emissie met resp. 2%, 4,5% en 2%.
Meer informatie
- naar de EDGAR website bij JRC met de uitstoot per land 1970-2015 (Engelstalig)
- naar de interactieve PBL klimaat Pledge-INDC tool (Engelstalig)
Bron: © Planbureau voor de Leefomgeving