In een studie van het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer in samenwerking met de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven, werden baggergronden langs de Schelde en de Leie genventariseerd. Bij meer dan 80% van de gevonden baggergronden werden verhoogde concentraties aan metalen vastgesteld. Het is noodzakelijk dat die terreinen op de juiste manier beheerd worden om mogelijke schadelijke effecten voor het milieu te voorkomen.
Langs Schelde en Leie bevinden zich op onvermoede plaatsen oude baggergronden. Bij meer dan 80% van de 450 hectare gevonden baggergronden werden verhoogde concentraties aan metalen vastgesteld. Het verontreinigde riviersediment werd vroeger door de mens op het land gebracht tijdens baggerwerken, of werd door de rivier zelf afgezet bij overstromingen.
De aanleg van een schermbos met geschikte boomsoorten die weinig metalen opnemen is een geschikte beheersoptie voor een verontreinigde baggergrond. Dergelijke soorten zijn de gewone es en de gewone esdoorn. Een andere mogelijkheid is het in stand houden of creren van een moerassituatie op verontreinigde baggergronden. In zeer natte, zuurstofarme sedimentbodems worden metalen immers zeer sterk gebonden en zijn ze praktisch onbeschikbaar voor plant en dier.
Op natte bodems ontwikkelen soms spontaan wilgensoorten die kunnen overleven in overstroomde bodems. Bij natte, verontreinigde baggergronden bleek dat de gemeten concentraties in wilgen vergelijkbaar waren met de concentraties bij propere bodems. Naarmate de verontreinigde baggergrond droger wordt, zijn de aanwezige metalen meer biobeschikbaar en zullen de bladconcentraties stijgen.
Dit blijkt uit onderzoek dat door het Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, een wetenschappelijke instelling van de Vlaamse Gemeenschap, verricht werd in opdracht van de Administratie Waterwegen en Zeewezen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. Het onderzoek verloopt in samenwerking met de Universiteit Gent (Prof. Filip Tack) en de Katholieke Universiteit Leuven (Prof. Bart Muys), en resulteerde in een doctoraal proefschrift, dat onlangs aan de Faculteit van de Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Gent openbaar werd verdedigd. De centrale onderzoeksvraag is hoe we kunnen omgaan met de metalen in baggergronden.
Veel van die oude baggergronden zijn ondertussen in gebruik genomen als akker- of weiland. In dit geval bestaan er toxicologische risico's voor de menselijke voedselketen. Op andere terreinen ontwikkelden zich spontaan bossen en struiken of werden bomen aangeplant. Ook hier moeten de mogelijke effecten en risico's bestudeerd worden. Daarom is het nodig alle historische baggergronden in kaart te brengen, zodat ze beheerd kunnen worden op een manier die negatieve effecten weet te voorkomen.
Baggergronden zijn zeer rijk aan voedingsstoffen, maar vertonen vaak ook verhoogde concentraties aan metalen en andere polluenten. Het sediment van onze waterlopen legt namelijk de verontreinigingen uit het water vast. Omdat men zich vroeger niet bewust was van de mogelijke aanwezigheid van verontreiniging, werden bij baggerwerken riviersediment zonder enige voorzorg op beschikbare plaatsen langs de oever uitgespreid.
Hoewel de risico's van metalen aanwezig in oude baggergronden beperkt zijn, zijn ze niet onbestaande. Reiniging van die baggergronden door industrile bodemsaneringstechnieken is financieel niet haalbaar omwille van de zeer grote volumes en de sterke vastlegging van de metalen in de sedimenten. Bovendien bestaat de kans dat bij saneringen de ondertussen ontwikkelde mooie stukken natuur kapot gemaakt worden. Wel moet men die terreinen gepast gaan beheren om te garanderen dat de aanwezige historische verontreiniging gecontroleerd blijft en geen aanleiding kan geven tot schadelijke effecten.
Info
Instituut voor Bosbouw en Wildbeheer, team Standplaatsonderzoek
dr. ir. Bart Vandecasteele
Gaverstraat 4
9500 Geraardsbergen
tel. 054 43 61 68
bart.vandecasteele@lin.vlaanderen.be
http://www.ibw.vlaanderen.be
Administratie Waterwegen en Zeewezen van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap
Rik Bervoe
Communicatieverantwoordelij
Graaf de Ferrarisgebo
Koning Albert II-laan 20 bus
1000 Bruss
tel. 02 553 77
rik.bervoets@lin.vlaanderen.be
http://www.awz.be
Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, vakgroep Toegepaste Analytische en Fysische Chemie
Prof. dr. ir. Filip Tack
Coupure Links 653
9000 Gent
tel. 09 264 59 93
Filip.Tack@UGent.be
http://allserv.UGent.be/s
Katholieke Universiteit Leuven, Laboratorium voor Bos, Natuur en Landschap
Prof. dr. ir. Bart Muys
Vital Decosterstraat 102
3000 Leuven
bart.muys@agr.kuleuven.ac.be
http://www.agr.kuleuven.ac.be/lbh/lbnl/forecoman/ned
Bron : Universiteit Gent.