De Vlaamse Regering heeft beslist om een aantal sociale correcties in te voeren voor de toegang tot lage-emissiezones (LEZ) in Vlaanderen. De wijzigingsprocedure hiervoor is lopende. Onder meer mantelzorgers van mensen met een handicap of de ouder van een gehandicapt kind dat elders gedomicilieerd is, zullen voortaan een vrijstelling voor de LEZ kunnen krijgen. Voor oldtimers komt een uniforme regeling waarbij geen uitzondering meer voorzien is voor wagens ouder dan 40 jaar. Voor auto’s en bestelwagens op fossiele brandstoffen zal de toegang tot de LEZ vanaf 2031 stelselmatig verstrengd worden om vanaf 2035 enkel nog voertuigen met een nuluitstoot (elektrisch of waterstof) binnen te laten.
LEZ goed voor iedereen, met bijkomende sociale correcties
Dat de lage-emissiezones in Antwerpen en Gent zorgen voor een betere luchtkwaliteit bleek eerder al uit een grondige evaluatie in 2020. De LEZ zorgt ook voor een versnelde vergroening van het wagenpark, waardoor ook de rest van Vlaanderen mee profiteert.
Sociaal kwetsbare gezinnen hebben vaak geen auto. Verschillende onderzoeken wijzen daarop. Deze gezinnen ondervinden enkel positieve effecten van de lage emissiezone. Uit de evaluatie van 2020 bleek dat de meerderheid van de 25% Antwerpse en Gentse gezinnen die met het laagste inkomen moeten rondkomen een wagen bezitten die is toegelaten. Ongeveer 30% van hen heeft enkel een niet-toegelaten voertuig. Deze gezinnen worden overmatig geraakt door de LEZ regelgeving. De Vlaamse Regering voorziet daarom de mogelijkheid van een vrijstelling op de LEZ-toegangscriteria, zodat ze beter beschermd worden.
De vrijstelling wordt nu uitgebreid naar:
- mantelzorgers van personen met een handicap
- personen met een handicap, die omwille van hun handicap gebruik moeten maken van een automatische schakeling
- ouders van een kind met een handicap dat bij de andere ouder gedomicilieerd is
Voor individuele toelatingen met uitzondering van dagpassen kan nu ook een sociaal tarief toegekend worden aan mensen die niet in de LEZ wonen (voor inwoners van de LEZ was dit reeds van toepassing).
Uit de evaluatie in 2020 bleek ook dat er in Vlaanderen vaak meer aandacht is voor de sociaal kwetsbare groepen. Zo is er in bijna geen enkele buitenlandse lage emissiezone een vrijstelling voorzien voor mensen met een handicap en een beperkte financiële draagkracht. Enkel in Noordrein-Westfalen vinden we een gelijkaardige vrijstelling.
Oldtimers kunnen tot 10 keer per jaar toegang tot de LEZ aanvragen
Oldtimers ouder dan 40 jaar krijgen geen onbeperkte toegang meer tot de lage emissiezones in Vlaanderen. Oudere voertuigen stoten tot 10 keer meer stikstofoxide uit dan wat toegelaten is in de LEZ en de uitstoot van fijn stof van oudere dieselvoertuigen kan zelfs tot 100 maal hoger dan de norm zijn. De Raad van State oordeelde daarom al eerder in een arrest dat er geen reden is om voor voertuigen ouder dan 40 jaar soepelere voorwaarden te hanteren dan voor minder oude voertuigen.
Eigenaars van oldtimers (voertuigen met een O-nummerplaat die ouder zijn dan 30 jaar) zullen wel nog 10 keer per jaar de lage emissiezone kunnen binnenrijden om bv. deel te nemen aan een oldtimermeeting of om naar de autokeuring te gaan. Hierbij wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen oldtimers ouder of jonger dan 40 jaar.
Naar zero-emissie in 2035
Zonder bijkomende maatregelen worden in 2030 in Antwerpen en Gent lokaal nog steeds hoge concentraties luchtverontreiniging verwacht. Het is dan ook nodig dat bijkomende maatregelen genomen worden in deze steden. Vanaf 2026 verschuift de focus van roetuitstoot naar de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) omdat de roetuitstoot op dat moment maximaal is teruggedrongen. De aandacht voor de gezondheidsimpact van stikstofoxiden neemt toe en de Wereldgezondheidsorganisatie heeft recent haar advieswaarde gehalveerd. Het is dus belangrijk om versneld de stikstofoxiden te verminderen. Ook de recentere dieselwagens met een roetfilter komen in het vizier omdat die ongeveer evenveel stikstofoxiden blijven uitstoten als de oudere dieselwagens zonder roetfilter. Ook voor benzinewagens worden de toegangscriteria geleidelijk strenger maar benzinewagens tot ongeveer 25 jaar oud blijven toegelaten omdat benzinewagens (veel) minder stikstofoxiden uitstoten dan dieselwagens van dezelfde leeftijd. Met de juiste ondersteunende maatregelen kunnen we er voor zorgen dat de positieve sociale effecten groter zijn dan de negatieve sociale effecten. De minder strenge toegangscriteria voor benzinevoertuigen en de Gentse slooppremie slagen daar het best in volgens de evaluatie uit 2020.
Het openbaar vervoer zal al ten laatste in 2026 de stadskernen bedienen met emissievrije trams of bussen, zowel in de lage-emissiezones als in de rest van Vlaanderen en zo de lokale luchtkwaliteit een duw in de goede richting geven.
Auto’s en bestelwagens zullen vanaf 2035 enkel nog de LEZ mogen binnenrijden als ze op elektriciteit of waterstof rijden. Voor voertuigen op fossiele brandstoffen worden de criteria vanaf 2031 stelselmatig aangescherpt. We zien nu reeds een opmars van de elektrische wagens. Door het federale stimuleringsbeleid van elektrische bedrijfswagens verwachten we dat tegen 2030 60% van de nieuwe wagens elektrisch zal zijn en tegen 2035 zijn alle wagens elektrisch. Dit zal ook een boost geven aan de tweedehandsmarkt zodat elektrische wagens ook voor particulieren een alternatief zullen worden. Houden we ook nog rekening met het voornemen van de Vlaamse Regering om reeds tegen 2029 over te stappen naar elektrische wagens dan zullen tegen 2035 meer dan 60% van alle wagens die rondrijden in Vlaanderen elektrisch zijn. Er zal dus een groot aanbod zijn voor diegenen die met de wagen naar Antwerpen of Gent willen. Dit zal van onze grootsteden steden maken waarin we vrij kunnen ademen en iedereen, ook zij die zich geen auto kunnen permitteren, kan profiteren van een gezonde leefomgeving.
Bron: Vlaamse Milieumaatschappij, Vlaamse Overheid