08/07/2020

Energie voor een klimaatneutrale economie: Commissie komt met plannen voor energiesysteem van de toekomst en voor schone waterstof

waterstof
Terug naar artikeloverzicht

Als Europa tegen 2050 klimaatneutraal wil zijn, moet het zijn energiesysteem transformeren. Dat systeem is namelijk goed voor 75 % van de broeikasgasemissies in de EU. De vandaag goedgekeurde EU-strategieën voor energiesysteemintegratie en waterstof zullen de weg effenen voor een efficiëntere en meer onderling verbonden energiesector met twee doelen: een schonere planeet en een sterkere economie.

De twee strategieën bevatten een nieuwe agenda voor investeringen in schone energie en zijn in overeenstemming met het herstelpakket NextGenerationEU van de Commissie en met de Europese Green Deal. De geplande investeringen kunnen het economisch herstel stimuleren in de nasleep van de coronacrisis. Zij creëren Europese werkgelegenheid en stimuleren ons leiderschap en concurrentievermogen in strategische sectoren die cruciaal zijn voor de veerkracht van Europa.

Energiesysteemintegratie

De EU-strategie voor energiesysteemintegratie moet het kader vormen voor de groene energietransitie. In het huidige model is het energieverbruik georganiseerd per sector, waarbij de sectoren vervoer, industrie, gas en gebouwen elk werken met afzonderlijke waardeketens, regels, infrastructuur, planning en exploitatie. Op die manier kan klimaatneutraliteit tegen 2050 niet op een kosteneffectieve manier tot stand worden gebracht; de veranderende kosten van innovatieve oplossingen moeten worden geïntegreerd in de manier waarop we ons energiesysteem beheren. Er moeten nieuwe verbindingen worden gecreëerd tussen de sectoren en er moet gebruik worden gemaakt van de technologische vooruitgang.

Energiesysteemintegratie houdt in dat het systeem in zijn geheel wordt gepland en geëxploiteerd, waarbij verschillende energiedragers, infrastructuurvoorzieningen en verbruikssectoren met elkaar worden verbonden. Dit geconnecteerde en flexibele systeem zal efficiënter zijn en de kosten voor de samenleving doen dalen. Een voorbeeld is een systeem waarbij de elektriciteit voor auto's in Europa afkomstig is van zonnepanelen op onze daken, terwijl onze gebouwen verwarmd worden met warmte van een nabijgelegen fabriek, en de fabriek op haar beurt wordt gebruikmaakt van schone waterstof uit offshore windenergie.

Deze strategie bestaat uit drie grote actielijnen:

  • Ten eerste een meer “circulair” energiesysteem, waarin energie-efficiëntie centraal staat. In de strategie worden concrete acties beschreven om het beginsel “energie-efficiëntie eerst” in de praktijk toe te passen en om in onze gebouwen of gemeenschappen doeltreffender gebruik te maken van lokale energiebronnen. Er zit een aanzienlijk potentieel in het hergebruik van afvalwarmte uit industriële locaties, datacentra of andere bronnen, en energie geproduceerd uit bioafval of in afvalwaterzuiveringsinstallaties. Bij deze hervormingen zal de renovatiegolf een belangrijke rol spelen.
  • Ten tweede een grotere directe elektrificatie van eindgebruikerssectoren. Aangezien de energiesector over het grootste aandeel hernieuwbare energie beschikt, moeten we waar mogelijk steeds meer gebruikmaken van elektriciteit: bijvoorbeeld voor warmtepompen in gebouwen, elektrische voertuigen in de transportsector of elektrische ovens in bepaalde industrieën. Een netwerk van één miljoen oplaadpunten voor elektrische voertuigen zal, in combinatie met meer zonne- en windenergie, zichtbare resultaten opleveren.
  • Voor sectoren waarin elektrificatie moeilijk ligt, wordt het gebruik van schonere brandstoffen aangemoedigd, zoals hernieuwbare waterstof en duurzame biobrandstof en biogas. De Commissie zal een nieuw indelings- en certificeringssysteem voor hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen voorstellen.

De strategie omvat 38 maatregelen voor een meer geïntegreerd energiesysteem. Tot die maatregelen behoren onder meer de herziening van bestaande wetgeving, financiële steun, onderzoek naar en inzet van nieuwe technologieën en digitale instrumenten, richtsnoeren voor de lidstaten inzake fiscale maatregelen en de geleidelijke afschaffing van subsidies voor fossiele brandstoffen, de hervorming van het marktbeheer en infrastructuurplanning, en een betere voorlichting van de consument. Op basis van een analyse van de bestaande struikelblokken op deze gebieden zullen we concrete voorstellen formuleren, zoals een herziening van de TEN-E-verordening eind 2020 of een herziening van de energiebelastingrichtlijn en het regelgevingskader voor de gasmarkt in 2021.

Waterstofstrategie

In een geïntegreerd energiesysteem kan waterstof helpen om de industrie, de vervoersector, de elektriciteitsproductie en gebouwen in heel Europa koolstofarm te maken. In de EU-waterstofstrategie wordt beschreven hoe het potentieel van waterstof kan worden ontsloten door middel van investeringen, regulering, opbouw van de markt en onderzoek en innovatie.

Met waterstof kan energie worden geleverd aan sectoren die niet geschikt zijn voor elektrificatie en kan worden voorzien in energieopslag om variabele hernieuwbare energiestromen in evenwicht te houden, maar dit kan alleen als de publieke en particuliere sectoren gecoördineerd maatregelen treffen op EU-niveau. De prioriteit is hernieuwbare waterstof ontwikkelen die voornamelijk wordt geproduceerd met wind- en zonne-energie. Op de korte en middellange termijn zijn echter andere vormen van koolstofarme waterstof nodig om de emissies snel terug te dringen en de ontwikkeling van een levensvatbare markt te ondersteunen.

Deze geleidelijke overgang vraagt om een gefaseerde aanpak:

  • Van 2020 tot 2024 zullen wij steun bieden aan de installatie van ten minste 6 gigawatt aan elektrolytische cellen voor hernieuwbare waterstof in de EU, en aan de productie van tot één miljoen ton hernieuwbare waterstof.
  • Van 2025 tot 2030 moet waterstof een intrinsiek onderdeel van ons geïntegreerd energiesysteem worden, met ten minste 40 gigawatt aan elektrolytische cellen voor hernieuwbare waterstof en een productie van tot 10 miljoen ton hernieuwbare waterstof in de EU.
  • Tussen 2030 en 2050 moeten hernieuwbare-waterstoftechnologieën volwassen worden en op grote schaal worden toegepast in alle sectoren die moeilijk koolstofarm te maken zijn.

Om te helpen bij de uitvoering van deze strategie lanceert de Commissie vandaag de Europese alliantie voor schone waterstof. Ze doet dit samen met leidende ondernemingen, het maatschappelijk middenveld, nationale en regionale ministers en de Europese Investeringsbank. De alliantie zal een investeringstraject uitzetten om de productie te verhogen en zal de vraag naar schone waterstof in de EU ondersteunen.

De Commissie wil de schoonst beschikbare technologieën ondersteunen en werkt daarom aan de invoering van gemeenschappelijke normen, terminologie en certificering, op basis van de koolstofemissies gedurende de hele levenscyclus en in overeenstemming met bestaande klimaat- en energiewetgeving en de EU-duurzaamheidstaxonomie. De Commissie zal beleids- en regelgevingsmaatregelen voorstellen om investeerders zekerheid te bieden, het gebruik van waterstof vergemakkelijken, de nodige infrastructuur en logistieke netwerken bevorderen, de instrumenten voor de planning van de infrastructuur aanpassen en investeringen ondersteunen, met name via het herstelplan NextGenerationEU.

Citaten van de Commissieleden

Frans Timmermans, uitvoerend vicevoorzitter voor de Green Deal: “De vandaag goedgekeurde strategieën zullen de Europese Green Deal en het groene herstel versterken en ons goed op weg helpen om onze economie koolstofarm tegen 2050 te maken. De nieuwe waterstofeconomie kan een motor van groei zijn om de door COVID-19 veroorzaakte economische schade te herstellen. Door een waardeketen voor schone waterstof te ontwikkelen en uit te rollen, zal Europa wereldwijd koploper worden en zijn leidende rol op het gebied van schone technologie behouden.”

Kadri Simson, commissaris voor Energie: “Aangezien energie 75 % van de broeikasgasemissies in de EU veroorzaakt, hebben we een paradigmaverschuiving nodig om onze streefcijfers voor 2030 en 2050 te halen. Het energiesysteem van de EU moet beter worden geïntegreerd, flexibeler zijn en de schoonste en meest kosteneffectieve oplossingen kunnen bieden. Waterstof zal hierbij een belangrijke rol spelen, aangezien de daling van de prijzen van hernieuwbare energie en de voortdurende innovatie ertoe leiden dat waterstof een levensvatbare oplossing voor een klimaatneutrale economie vormt.”

Thierry Breton, commissaris voor Interne Markt: “De vandaag gelanceerde Europese alliantie voor schone waterstof zal investeringen in waterstofproductie aantrekken. Er zal een reeks concrete projecten worden opgezet om de Europese energie-intensieve industrieën, zoals de staal- en chemiesector, te ondersteunen in hun inspanningen om koolstofarm te worden. De alliantie is strategisch belangrijk voor onze groene ambities en de veerkracht van onze industrie.” 

Achtergrond

De Europese Green Deal vormt de nieuwe groeistrategie van de EU, een routekaart op weg naar een duurzame economie waarbij we de klimaat- en milieuproblemen zien als kansen op alle beleidsterreinen en tegelijk zorgen voor een eerlijke en inclusieve transitie voor iedereen. Een beter geïntegreerd energiesysteem is essentieel om tegen 2050 klimaatneutraal te worden en tegelijkertijd banen te scheppen, een eerlijke transitie te waarborgen en meer innovatie in de EU en industrieel leiderschap op mondiaal niveau te creëren. De sector kan een belangrijke bijdrage leveren aan het economisch herstel van Europa in de nasleep van de coronacrisis, zoals beschreven in het door de Commissie op 27 mei 2020 gepresenteerde herstelpakket NextGenerationEU.

Het huidige energiesysteem bestaat nog steeds uit verschillende parallelle, verticale waardeketens, die specifieke energiebronnen stug aan specifieke eindgebruikerssectoren koppelen en zo een aanzienlijke hoeveelheid energie verspillen. Aardolieproducten spelen bijvoorbeeld een dominante rol in de vervoersector en als grondstof voor de industrie. Steenkool en aardgas worden dan weer voornamelijk gebruikt voor elektriciteitsopwekking en verwarming. Elektriciteits- en gasnetten worden los van elkaar gepland en beheerd. De verschillende sectoren hebben ook grotendeels eigen marktregels. Met dit model van gescheiden systemen kan geen klimaatneutrale economie tot stand worden gebracht. Het is technisch en economisch inefficiënt en leidt tot aanzienlijke verliezen in de vorm van warmteverspilling en lage energie-efficiëntie.

Het gebruik van hernieuwbare waterstof is een manier om de verschillende sectoren te integreren. Waterstof kan als grondstof, brandstof of energiedrager en voor opslag worden gebruikt en heeft tal van mogelijke toepassingen in verschillende sectoren, zoals de industrie, het vervoer, de energiesector en de gebouwensector. Sterker nog, bij het gebruik van waterstof wordt geen CO2 uitgestoten en bijna geen lucht vervuild. Waterstof biedt dus een oplossing voor het koolstofarm maken van industriële processen en economische sectoren waar de vermindering van koolstofemissies zowel dringend als moeilijk haalbaar is. Dit alles maakt dat waterstof essentieel is voor de inspanningen van de EU om uiterlijk in 2050 koolstofneutraal te zijn en voor de algehele inspanning om de Overeenkomst van Parijs uit te voeren.

Meer informatie

Vragen en antwoorden over de EU-strategie voor energiesysteemintegratie

Vragen en antwoorden over de EU-strategie voor waterstof

Factsheet over de EU-strategie voor energiesysteemintegratie

Factsheet over de EU-strategie voor waterstof

Factsheet over de Europese alliantie voor schone waterstof

Video over energiesysteemintegratie in de EU

Video over de EU-strategie voor waterstof

Lancering van de Europese alliantie voor schone waterstof

 

 

Bron: © Europese Unie, 1995-2020