Europa moet dringend maatregelen nemen tegen fijn stof. Dat staat in de Thematische Strategie Luchtverontreiniging van de Europese Commissie die op 9 maart in de Europese Raad Leefmilieu werd besproken. Aan de Universiteit Antwerpen wordt alvast gezocht naar manieren om fijn stof uit de lucht te halen. Dit onderzoek vormt meteen ook de basis voor de volledig vernieuwde bacheloropleiding in de Toegepaste Biologische Wetenschappen.
Fijn stof is schadelijk voor onze gezondheid, dat is ondertussen algemeen bekend. Maar momenteel is het nog onduidelijk waar het gevaar precies schuilt en hoe groot het is. Moeten we vooral beducht zijn voor partikels met scherpe hoeken of voor de allerkleinste deeltjes die diep doordringen in onze longen en bloedvaten? En hoe kunnen we deze schadelijke deeltjes uit de lucht halen? Deze vragen staan niet alleen op de agenda van de Europese Raad Leefmilieu, ze vormen ook het uitgangspunt voor nieuw onderzoek aan de Universiteit Antwerpen. Onderzoekers uit de toegepaste biologische wetenschappen (TBW) bestuderen er samen met scheikundigen, artsen en onderzoekers van VITO de problematiek van de fijnestofdeeltjes vanuit verschillende invalshoeken.
Naar een stofzuiger voor lucht?
Scheikundigen uit de groep van professor Van Grieken (Universiteit Antwerpen) staan in voor de scheikundige analyse van de deeltjes. Zij gaan onder meer na welke schadelijke stoffen zich aan kleine stofdeeltjes kunnen hechten. VITO zal technologie op punt stellen om de concentratie van de ultrafijne deeltjes precies te meten en de groep van Wilfried De Backer, diensthoofd pneumologie aan het UZA, bestudeert de medische effecten op de longen. De onderzoekers in de Toegepaste Biologische Wetenschappen zullen al deze bevindingen bundelen in een model dat weergeeft hoe fijn stof zich verspreidt in de longen en zo duidelijk maken wat het daar precies aanricht. De volgende stap is de ontwikkeling van een technologie om fijn stof te neutraliseren. De onderzoekers zullen nagaan of het mogelijk is om het stof uit de lucht te 'plukken' door het te vangen op een sorbent of door de activiteit ervan te veranderen met een katalysator. Het sluitstuk van het onderzoek moet een sensor worden die voortdurend de luchtkwaliteit meet en bij voorkeur intelligent is zodat hij zelf de luchtverversing kan sturen.
Van Antwerpen naar Brussel, Gent of Leuven
Het is echter niet alleen het onderzoek naar fijn stof dat zich uitspreidt over verschillende disciplines, ook de Antwerpse opleiding in Toegepaste Biologische Wetenschappen wordt interdisciplinair opgevat. Studenten TBW maken kennis met verschillende wetenschappelijke vakgebieden en dat zorgt ervoor dat ze later in heel diverse functies kunnen terechtkomen. Vanaf nu kunnen de studenten die in Antwerpen alleen de bacheloropleiding kunnen volgen - ook hun master volgen aan de K.U.Leuven en de Universiteit Gent. Aan de VUB kon dit al. Om de aansluiting met de drie universiteiten te verzekeren, krijgen de bachelorstudenten les van docenten uit deze drie instellingen. Daarmee vormt de opleiding TBW aan de Universiteit Antwerpen een mooi staaltje van interuniversitaire samenwerking.
Fijn stof in klaslokalen
Het nieuwe onderzoeksproject aan de Universiteit Antwerpen bouwt voort op vroeger onderzoek door professor Ren Van Grieken (Universiteit Antwerpen). Hij deed al uitgebreide studies naar de beweging van fijnestofdeeltjes over de aarde en de impact van deze deeltjes op ecosystemen, klimaatsverandering en cultureel erfgoed zoals beeldhouwwerken en schilderijen. Van Grieken vestigde met zijn onderzoek ook al herhaalde keren de aandacht op de effecten van fijn stof op de menselijke gezondheid. Zo bracht onderzoek van Marianne Stranger, uit de onderzoeksgroep van Van Grieken, aan het licht dat de concentraties van kleine deeltjes in Vlaamse scholen erg hoog kunnen liggen.
Fijn stof in de longen
Wanneer partikels in de ingeademde lucht voldoende klein zijn (minder dan 5) kunnen ze de luchtwegen en desgevallend ook de kleine luchtwegen bereiken. Daar veroorzaken ze afhankelijk van hun samenstelling een lokaal ontstekingsproces. Hierdoor vernauwen de luchtwegen en treedt chronisch longlijden op onder de vorm van bronchiaal astma of de chronisch obstructieve longziekte COPD. Vooral kinderen zijn bijzonder gevoelig omdat ze vaak in open lucht inspanningen leveren en zo meer partikels inademen. Er zal via patient specifieke modelering in de toekomst meer inzicht kunnen bekomen worden over de wijze waarop partikels zich voortbewegen in de luchtwegen en welke partikelkarakteristieken hiervoor het belangrijkst zijn. Dit onderzoek zal aan de Universiteit Antwerpen interdisciplinair worden uitgevoerd samen met inbreng van expertise uit andere onderzoekssinstellingen.
VITO
Reeds jarenlang onderzoekt VITO in opdracht van de Vlaamse overheid, lokale overheden en industrile partners het fijn stof in de omgevingslucht. VITO heeft een gentegreerde aanpak ontwikkeld waarbij metingen en modelberekeningen worden gecombineerd. VITO meet de fijn stof-concentraties, toetst deze aan normen en gaat na hoeveel mensen aan fijn stof worden blootgesteld. Verder gaat VITO de chemische samenstelling van de stofdeeltjes na, identificeert mogelijke bronnen, en stelt maatregelen voor om de uitstoot van fijn stof te verminderen. VITO richt nu de aandacht op het meten van de hoeveelheid en de samenstelling van de ultrafijne deeltjes, die mogelijk voor een groot deel van de gezondheidseffecten van fijn stof instaan.
Bron : Universiteit Antwerpen