In antwoord op een door minister Zuhal Demir gestelde adviesvraag over de actualisering van het Vlaams Energie- en Klimaatplan 2021-2030, heeft de Minaraad besloten om vijf afzonderlijke "deeladviezen uit te brengen. De nadruk hierbij ligt op de zoektocht naar suggesties voor ‘impactful measures’ – maatregelen die in de onderscheiden sectoren kunnen bijdragen tot stappen vooruit richting de vereiste transformaties. Zopas heeft de Minaraad het derde advies vrijgegeven, waarbij de decarbonisatie van gebouwen centraal staat.
Gebouwen zijn met 29% van de broeikasgassen de tweede belangrijke sector in de niet-ETS uitstoot van Vlaanderen. Woongebouwen en niet-residentiële gebouwen hebben hierin respectievelijk een aandeel van 72 en 27%. De Raad vindt het positief dat er Vlaamse doelstellingen richting 2050 zijn alsook een heel pakket aan Vlaamse beleidsmaatregelen. Er blijkt echter tot op heden nog een grote implementatiekloof te zijn.
De Minaraad stelt, net zoals de SERV, vast dat de voorliggende ontwerp-update VEKP 2021- 2030 slechts een beperkt aantal alsook onvoldoende gewichtige bijkomende maatregelen toevoegt om de doelstellingen voor gebouwen te halen. De Raad concludeert dat er meer, en vooral transitiegerichte, maatregelen nodig zijn om de gebouwensector effectief op het spoor te brengen richting 2030 en 2050. De Minaraad geeft hierbij enkele concrete suggesties (With Impactfull Measures of WIM) voor de definieve versie van de update VEKP 2021-2030.
De Raad vraag om, ten laatste tegen 2030, het volledige scala van (vrijblijvend en verplichtend) renovatiebeleid te evalueren. Gelijklopend met dit evaluatietraject, vraagt de Raad om bijkomend mogelijk renovatiebeleid in kaart te brengen en om de meest gunstige opties ervan in te zetten. De Raad geeft hierbij meerdere suggesties, maar denkt in eerste instantie aan een studie over de toepassing van een verplicht (minimaal) koolstofneutraal renovatieniveau (zowel het behalen van een efficiënt niveau van isolatie/ventilatie als de transitie naar koolstofvrije verwarming) – bij notariële overdracht.
Aansluitend pleit de Minaraad voor het stelselmatig afbouwen van individuele subsidies - tenzij kan aangetoond worden dat deze effectief bijdragen tot het realiseren van klimaatneutraliteit. De Minaraad pleit hiervoor vanwege de beperkt beschikbare overheidsmiddelen en de vaststelling dat subsidies doorgaans leiden tot het bevoordeligen van free riders in plaats van tot meer doelmatigheid. Het aldus vrijgekomen bedrag kan vervolgens benut worden voor voorfinancieringsmechanismen gericht op klimaatrenovatie, ten gunste van meer kwetsbare bevolkingsgroepen. Concreet stelt de Raad voor om de inkomens-gebonden doelgroepen te verbreden en optimaliseren, om meer gebruik te maken van bestaande (of nieuwe) voorfinancieringsformules en om meer in te zetten op collectieve (proef)projecten.
Tot slot merkt de Raad op dat burgers, ondernemingen en andere Vlaamse stakeholders onvoldoende ‘mee zijn’ met de oorzaken en gevolgen van klimaatopwarming, laat staan met de verschillende voordelen van de transitie en vooral de te nemen transitie-opties. Daarom beveelt de Minaraad aan om in meer geïntegreerde en eenduidige informatie te voorzien, om in te zetten op Vlaamse instrumenten voor een meer gunstige prijsratio voor elektriciteit/gas (ten voordele van hernieuwbare energie), om werk te maken van een duidelijke defossiliseringskalender en, tot slot, om cijfermatig onderbouwde transitiepaden uit te (laten) werken.
Reeds eerder heeft de Minaraad twee adviezen uitgebracht over de bijstelling van het VEKP (deel 'context, governance, structuur’ en ‘algemene doelstellingen’ en deel 'mobiliteit'). Het vierde en vijfde advies (deel ‘landbouw’ en deel ‘landgebruik’) zullen worden vastgesteld op de raadszitting van 19 oktober 2023.
Bron: Minaraad, Vlaamse overheid