Hoewel vele landen wereldwijd een langetermijndoelstelling van klimaatneutraliteit hebben aangenomen, en eind 2023 tijdens COP28 in Dubai werd besloten om fossielebrandstofsubsidies zo snel mogelijk uit te faseren, blijven deze subsidies aanzienlijk: volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) ging het om 7.000 miljard USD in 2022.
In België voorziet het Nationaal Energie- en Klimaatplan in de geleidelijke afschaffing van deze subsidies. De federale regering heeft al verschillende hervormingen in die zin in gang gezet, namelijk door de fiscale voordelen verbonden aan professionele diesel te verminderen en door de elektrificatie van bedrijfsvoertuigen aan te moedigen. Onderhandelingen over meer verregaande belastinghervormingen werden in juli 2023 stopgezet.
Daarnaast werden in het kader van de energiecrisis in 2022 een reeks steunmaatregelen voor huishoudens en ondernemingen goedgekeurd, zoals de verlaging van het btw-tarief op bepaalde brandstoffen, de tijdelijke uitbreiding van het aantal begunstigden van het federale sociale tarief of de toekenning van diverse premies en forfaits.
Het is noodzakelijk om regelmatig een inventaris op te stellen van subsidies voor fossiele brandstoffen om de evolutie van deze subsidies efficiënt op te volgen en om te kunnen voldoen aan de rapporteringsverplichtingen die de Europese Unie oplegt aan België.
De inmiddels derde federale inventaris van subsidies voor fossiele brandstoffen werd opnieuw opgesteld in samenwerking met de Studiedienst van de FOD Financiën en de Dienst Klimaatverandering van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu. Deze derde inventaris beslaat de periode tot en met 2021.
Resultaten
In 2021 bedroegen de totale directe en indirecte subsidies voor fossiele brandstoffen 14.706 miljoen euro, tegenover 13.845 miljoen euro in 2020, een stijging met 6,2%. Deze stijging is voor een kwart afkomstig van tijdelijke maatregelen (overdrachten) om gezinnen tijdens de energiecrisis te ondersteunen.
De subsidies voor fossiele brandstoffen zijn nog altijd in alle economische sectoren te vinden, zoals blijkt uit onderstaande grafiek.
De directe subsidies bedroegen in 2021 12.096 miljoen euro, (2,4% van het bbp). De dalende tendens sinds 2015 werd hiermee doorbroken, met een stijging van 717 miljoen euro ten opzichte van 2020.
De indirecte subsidies bedroegen 0,5% van het bbp met als belangrijkste post het voordelige fiscale regime voor bedrijfswagens.
Subsidies met een sociale doelstelling aan particulieren (overdrachten) waren in 2021 goed voor slechts 173 miljoen euro. In het kader van de energiecrisis zijn sommige van deze subsidies uitgebreid en zijn er tijdelijke of eenmalige ondersteuningen voorzien, in totaal goed voor 216 miljoen euro extra in 2021.
Ook het internationale zeevervoer en de luchtvaart blijven genieten van subsidies voor fossiele brandstoffen, ter waarde van 894 miljoen euro in 2021.
Deze derde editie van de inventaris bevat voor het eerst ook informatie over de subsidies voor fossiele producten voor niet-energetisch gebruik of grondstoffen (feedstocks), bijvoorbeeld aardolie in de chemiesector. De subsidie hiervoor wordt geschat op 1,2% van het bbp in 2021 (5,9 miljard euro), vergeleken met 1,3% in 2017. Dit komt overeen met de helft van de directe subsidies.
Volgende stappen
In het huidige Nationale Energie- en Klimaatplan (NEKP dd. 2020) had België zich er al toe verbonden om tegen 2021 een actieplan op te maken om de subsidies voor fossiele brandstoffen stap voor stap te laten uitdoven.
Het in 2023 bij de Europese Commissie neergelegde ontwerp van geactualiseerd NEKP herhaalde deze verbintenis, maar over deze actualisatie werd nog geen overeenstemming gevonden tussen de federale regering en de gewesten. In het ondertussen al wel goedgekeurde federale onderdeel (mei 2024) heeft de regering de verbintenis herhaald om subsidies aan fossiele brandstoffen geleidelijk uit te faseren.
Het ontwerp van geactualiseerd NEKP wees alvast op de noodzaak van een duidelijk uitfaseringstraject.
Bij de geleidelijke afschaffing moet rekening worden gehouden met de specifieke doelstellingen van bepaalde subsidies, namelijk die van sociale aard, en met de mogelijkheid om deze sociale doelstellingen te verwezenlijken met andere beleidsmiddelen die het milieu niet schaden.
Meer info
- het volledig rapport (ook beschikbaar in het Frans)
- de samenvatting (ook beschikbaar in het Frans en het Engels)
- de eerste editie (2021) van dit rapport
- de tweede editie (2023) van dit rapport
Bron: © 2019-2024 Klimaat.be - All rights reserved