Commissie keurt zes capaciteitsmechanismen voor elektriciteit goed om leveringszekerheid in België, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië en Polen te garanderen

De Europese Commissie heeft op grond van de EU-staatssteunregels capaciteitsmechanismen voor elektriciteit goedgekeurd in België, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië en Polen. De Commissie heeft vastgesteld dat de maatregelen de leveringszekerheid zullen helpen te garanderen zonder dat dit ten koste gaat van de concurrentie.

Commissaris voor mededingingsbeleid Margrethe Vestager: "Capaciteitsmechanismen kunnen helpen de leveringszekerheid van elektriciteit veilig te stellen, maar ze moeten zo zijn opgezet dat concurrentieverstoringen op energiemarkten worden vermeden. Ik ben verheugd dat we vandaag dankzij onze nauwe samenwerking met de nationale autoriteiten goed opgezette capaciteitsmechanismen in zes EU-landen kunnen goedkeuren. Die mechanismen zullen de concurrentie tussen alle potentiële capaciteitsaanbieders bevorderen in het voordeel van de consument en onze Europese energiemarkt."

Capaciteitsmechanismen hebben als belangrijk doel de leveringszekerheid van elektriciteit te garanderen. Als ze echter niet goed zijn opgezet, kunnen ze leiden tot hogere elektriciteitsprijzen voor de consument, onrechtmatige voordelen voor bepaalde energie-exploitanten of belemmeringen voor elektriciteitsstromen over de EU-grenzen heen. Daarom heeft de Commissie, in nauwe samenwerking met de betrokken nationale autoriteiten, zes mechanismen in België, Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Italië en Polen geëvalueerd om zeker te zijn dat ze voldoen aan de strenge criteria van de EU-staatssteunregels, en met name van haar richtsnoeren inzake staatssteun ten behoeve van milieubescherming en energie van 2014. De Commissie heeft bij haar evaluatie ook rekening gehouden met inzichten uit haar sectoronderzoek naar capaciteitsmechanismen van 2016. De besluiten van vandaag zijn een aanvulling op de strategie voor de energie-unie van de Commissie voor een gegarandeerde, duurzame en concurrerende energievoorziening in Europa.

Zelfs als capaciteitsmechanismen goed zijn opgezet, kunnen ze hervormingen van de elektriciteitsmarkt op nationaal en Europees niveau niet vervangen. Daarnaast wordt ook aan wetgeving gewerkt om marktfalen en reguleringstekortkomingen aan te pakken die energie-exploitanten ontmoedigen te investeren in elektriciteitscapaciteit en de leveringszekerheid te handhaven Het pakket "Schone energie voor alle Europeanen" van de Commissie van november 2016, een wezenlijk voorstel om onze verbintenissen van de Overeenkomst van Parijs te kunnen naleven, ligt nu op tafel bij de Europese medewetgevers. Dit pakket omvat een nieuwe opzet van de markt om investeringen te stimuleren en hernieuwbare energie in de elektriciteitssector verder te ontwikkelen. Na goedkeuring van het pakket zullen de lidstaten alle bestaande staatssteunmaatregelen moeten aanpassen aan de toekomstige wetgeving.

Vandaag goedgekeurde capaciteitsmechanismen

De zes capaciteitsmechanismen die vandaag zijn goedgekeurd, betreffen meer dan de helft van de bevolking van de EU. De diverse mechanismen zijn toegesneden op de specifieke behoefte in elke lidstaat en kunnen zijn opgezet als strategische reserves, marktbrede mechanismen of maatregelen die specifiek gericht zijn op vraagrespons.

 Strategische reserves

Voor België en Duitsland heeft de Commissie strategische reserves goedgekeurd. Een strategische reserve betekent dat een zekere opwekkingscapaciteit buiten de elektriciteitsmarkt wordt gehouden om alleen in noodsituaties te worden ingezet. Een dergelijke reserve kan nodig zijn om de leveringszekerheid van elektriciteit te garanderen in het geval van transities en hervormingen op de elektriciteitsmarkten, en is bedoeld om zich in te dekken tegen het risico van een ernstige leveringscrisis tijdens dergelijke transities.

Zowel België als Duitsland hebben de risico's voor de leveringszekerheid die met de reserves moeten worden gedekt, duidelijk vastgesteld en becijferd. In België is de reserve nodig om de leveringsrisico's in verband met de grote afhankelijkheid van verouderende kerncentrales te verminderen, ook in het geval van ingevoerde elektriciteit. In Duitsland is de reserve nodig in verband met de leveringszekerheid tijdens de lopende hervorming van de elektriciteitsmarkt en de geleidelijke kernuitstap.

Beide reserves zijn tijdelijk en zullen worden opgeheven als het onderliggende marktprobleem is opgelost. Tot slot worden de reserves aangeschaft via regelmatige openbare aanbestedingen die openstaan voor alle soorten capaciteitsaanbieders, inclusief vraagresponsaanbieders, om effectieve concurrentie te waarborgen en de kosten te beperken.

De Commissie heeft dan ook geconcludeerd dat beide maatregelen voldoen aan de EU-staatssteunregels.

Marktbrede capaciteitsmechanismen

Voor Italië en Polen heeft de Commissie marktbrede capaciteitsmechanismen goedgekeurd. Die kunnen nodig zijn in geval van structurele toereikendheidsproblemen op de elektriciteitsmarkten. In het kader van een marktbreed capaciteitsmechanisme worden capaciteitsaanbieders beloond voor hun beschikbaarheid en vraagresponsaanbieders voor een vermindering van hun elektriciteitsverbuik.

Zowel Italië als Polen hebben de risico's voor de leveringszekerheid duidelijk vastgesteld en becijferd, rekening houdend met mogelijke invoer uit buurlanden. Italië heeft aangetoond dat een aanzienlijke hoeveelheid capaciteit van de markt dreigt te verdwijnen en dat nieuwe investeringen onwaarschijnlijk zijn omdat het rendement uit de verkoop van elektriciteit onvoldoende is. Ook Polen heeft aangetoond dat de prijzen door de tekortkomingen op de elektriciteitsmarkt niet aanzetten tot het behoud van bestaande capaciteit op de markt of tot investeringen in nieuwe capaciteit.

De mechanismen in Italië en Polen staan open voor alle soorten capaciteitsaanbieders, d.w.z. vraagresponsaanbieders, bestaande en nieuwe capaciteit en binnenlandse en buitenlandse capaciteit. Voorts zullen de mechanismen de kosten voor de consument onder controle houden dankzij de regelmatige concurrerende veilingen voor de toewijzing van contracten. Tegelijkertijd hebben Italië en Polen toegezegd hervormingen op de elektriciteitsmarkt uit te voeren.

De Commissie heeft dan ook vastgesteld dat beide maatregelen voldoen aan de EU-staatssteunregels. Op basis van dezelfde criteria heeft de Commissie eerder reeds marktbrede capaciteitsmechanismen goedgekeurd voor Groot-Brittannië, Frankrijk en de "all-island"-markt in Ierland.

Vraagresponsregelingen

Voor Frankrijk en Griekenland heeft de Commissie capaciteitsmechanismen goedgekeurd die specifiek gericht zijn op vraagrespons. In het kader van vraagresponsregelingen worden klanten beloond voor de vermindering van hun elektriciteitsverbruik wanneer elektriciteit schaars is. Dergelijke regelingen hebben het voordeel dat vraagresponsoperatoren mogelijk sneller kunnen reageren dan elektriciteitsproducenten. Bovendien is het doorgaans milieuvriendelijker het verbruik te verminderen dan extra elektriciteit te produceren, en kunnen deze regelingen de bouw van extra elektriciteitscentrales overbodig maken.

Frankrijk heeft aangetoond dat deze regeling nodig is om zijn vraagresponssector een impuls te geven omdat bij koud weer extreme vraagpieken te verwachten zijn. In Griekenland heeft de bestaande regeling een belangrijke rol gespeeld bij het beheer van de krappe elektriciteitssituatie tijdens de koudegolven in december 2016 en januari 2017 en zal er wellicht snel weer gebruik van worden gemaakt.

Beide maatregelen zijn tijdelijk en de steun zal worden verleend via regelmatige openbare aanbestedingen om de kosten binnen de perken te houden.

De Commissie heeft dan ook vastgesteld dat beide maatregelen voldoen aan de EU-staatssteunregels. Op basis van dezelfde criteria heeft de Commissie in 2016 in Duitsland reeds een specifieke steunregeling betreffende vraagrespons ("ABLAV") goedgekeurd.

Achtergrond

Zie het factsheet voor meer informatie over elk van de capaciteitsmechanismen die vandaag zijn goedgekeurd.

Het sectoronderzoek naar capaciteitsmechanismen van de Commissie van 2016 was de basis voor een nauwe samenwerking tussen de Commissie en de lidstaten van de EU om ervoor te zorgen dat capaciteitsmechanismen goed zijn opgezet en doelmatig zijn.

Het verslag van het sectoronderzoek heeft bevestigd dat capaciteitsmechanismen nodig kunnen zijn wanneer marktfalen en reguleringstekortkomingen de prijssignalen beletten die nodig zijn om de passende niveaus van de leveringszekerheid te handhaven. In het verslag wordt er wel op gewezen dat EU-staatssteunregels belangrijk zijn om ervoor te zorgen dat capaciteitsmechanismen geen verkapte subsidies zijn voor een specifieke technologie, andere buitensporige concurrentieverstoringen veroorzaken, of te duur uitvallen voor de elektriciteitsconsument.

In het sectoronderzoek wordt met name onderstreept dat de lidstaten eerst de nodige markthervormingen moeten uitvoeren alvorens capaciteitsmechanismen in te voeren, en dat capaciteitsmechanismen:

• moeten berusten op een grondige beoordeling van de noodzakelijkheid die verder reikt dan de nationale grenzen;
• steun moeten toekennen via openbare aanbestedingen die openstaan voor alle soorten capaciteitsaanbieders, aangezien dit de concurrentie tussen aanbieders van capaciteit in stand houdt en de kosten voor de consument verlaagt;
• concurrentieverstoringen strikt moeten beperken door een adequate opzet;
• interferentie met de prijsvorming op de energiemarkten moeten beperken en
• de gevolgen voor grensoverschrijdende handel te beperken door de deelname van buitenlandse capaciteitsaanbieders mogelijk te maken.

De goedkeuring van capaciteitsmechanismen op grond van de EU-staatssteunregels neemt niet weg dat deze maatregelen moeten worden aangepast aan de toekomstige EU-sectorwetgeving wanneer die van kracht wordt. Dit is met name het geval voor de elektriciteitsverordening, die onder een lopendewetgevingsprocedure valt(zie ook COM/2016/0861 final).

Zodra eventuele vertrouwelijkheidskwesties zijn opgelost, zal de niet-vertrouwelijke versie van deze besluiten beschikbaar zijn in het publieke Staatssteunregister op de website van DG Concurrentie van de Commissie onder de zaaknummers SA.48648 (België), SA.45852 (Duitsland), SA.42011 (Italië), SA.46100 (Polen), SA.48490 (Frankrijk) en SA.48780 (Griekenland). Een overzicht van de recentste staatssteunbesluiten die op het internet en in het EU-Publicatieblad zijn gepubliceerd, is te vinden in State Aid Weekly e-News.

Bron: © European Union, 1995-2018