Op 9 april 2019 keurde de Europese Raad een nieuwe richtlijn goed over havenontvangstvoorzieningen voor de afgifte van scheepsafval. De richtlijn vervangt de bijna twintig jaar oude richtlijn 2000/59/EG.
Het doel van de richtlijn is de zee te beschermen tegen lozingen van afval van schepen door de beschikbaarheid en het gebruik van havenontvangstvoorzieningen te verbeteren. De richtlijn is dan ook van toepassing op alle zeeschepen die een Europese haven aanlopen en op alle Europese zeehavens. Het toepassingsgebied is vrij ruim, want het gaat zowel over grote commerciële zeehavens als vissershavens, terminals op waterwegen waar zeeschepen laden/lossen en kleine jachthavens.
Wat is nieuw?
Hoewel best veel van de oude richtlijn behouden bleef, zijn er een aantal belangrijke nieuwigheden:
- Om hergebruik en recyclage te vergemakkelijken moet het scheepsafval in de havens gescheiden worden ingezameld. In principe gelden hiervoor de EU-afvalregels, maar omdat schepen internationale regels volgen, mogen de havenontvangstvoorzieningen de afvalfracties inzamelen overeenkomstig de afvalcategorieën omschreven in MARPOL.
- Elk schip dat een EU-haven aandoet geeft, alvorens die haven te verlaten, in principe al zijn afval af. Nieuw is dat bij elke afgifte de inzamelaar een afvalontvangstbewijs moet afgeven aan de kapitein van het schip, en dat de gegevens van de afgifte meteen geregistreerd moeten worden in een speciale Europese databank.
- De kosten voor de inzameling en verwerking van het scheepsafval moeten gedekt worden door bijdragen van schepen: schepen moeten bij het aanlopen van een haven dan ook een indirecte afvalbijdrage betalen, ongeacht of er afval wordt afgegeven. Voor scheepsvuilnis is in de nieuwe richtlijn nu een striktere toepassing voorzien: voor al het vaste afval, met uitzondering van ladingresiduen, geldt een 100 procent indirect systeem. Dat betekent dat er naast de indirecte afvalbijdrage geen directe kosten in rekening van het schip mogen worden gebracht. Bedoeling is om te zorgen voor een recht van afgifte zonder aanvullende kosten op basis van het afgegeven afvalvolume.
- Nieuw is ook dat de richtlijn bepalingen meeneemt over passief opgevist afval (het afval dat vissers onbedoeld opvissen): in plaats van dat afval terug te gooien in zee worden vissers gestimuleerd om het mee te brengen naar de haven. Om te vermijden dat de vissers de extra kosten voor de inzameling en verwerking van dat passief opgevist afval moeten betalen, mag de overheid die inzameling subsidiëren en mogen vissers het afval gratis afgeven.
- Tot slot zijn er strengere maatregelen inzake inspecties aan boord van schepen, en bevat de nieuwe richtlijn talrijke verplichtingen voor het elektronisch rapporteren en uitwisselen van data en informatie over scheepsafval. Om de interpretatie van bepaalde termen (bijvoorbeeld ‘milieuvriendelijk schip’) meer te harmoniseren in verschillende EU-havens, worden de definities via zogenaamde delegated acts met de lidstaten afgesproken.
Momenteel is het wachten op de publicatie van de tekst in het EU Official Journal. De nieuwe richtlijn zal in werking treden twintig dagen na publicatie. De lidstaten krijgen twee jaar de tijd voor de implementatie.
Meer info:
Peter Van den dries (peter.van.den.dries@ovam.be)
Bron: De Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij, Vlaamse Overheid